Ибрайым Юсупов

«Aqsha tragediyası» degen qosıǵında avtor ar, uyat, namıstan ayrılǵan nasaz adamnıń biymáni ómirin bayanlaydı. Áwelden-aq miynetsiz dúńya toplawdıń, hár túrli hiyleler menen aqsha túsiriwdiń jolların ózlestirip alǵan birew hádden tıs bayıp ketedi, aqıbetinde, qońsı-qoba emes, aǵayin-tuwǵanları menen qarım-qatnastı úzedi, hátte, sálemlesiwdi de yadınan shıǵaradı. Adamgershilik, qayır-saqawat degennen jurday bolǵan ashkóz sonsha bayıp ketiwine qaramastan, aqsha túsiriw niyetinde hesh bir sebepsiz toy beredi. Biraq diydilegen oyı bolmaydı, toyǵa shaqırılǵan kóp sanlı adamlardan kelgeni on bes adamǵa da jetpeydi. Sonsha tawday etip úyilgen dasturxanlar, soyılǵan mallardıń góshi zaya boladı. Bul ızaǵa shıday almay, túni menen qan basımı kúsheyip, júregi toqtap, erteńine azanda ólip shıǵadı.
Shayır qosıq qatarları menen jaramsız adamnıń jaǵımsız súlderin elesletedi:

Jayılmaǵan abıroyı, ataǵı,

Aqsha berseń tawdan ózin atadı,
Tóseginde hayalınıń ornına,
Buwat-buwat pul qushaqlap jatadı.

hám qosıqtı tómendegishe juwmaqlaydı.

Dúńya degen buyırmasa qıyın ǵoy,
Ómir degen shiyshe yańlı buyım ǵoy,
Aqsha emes seni jasartatuǵın,
Adamlar ǵoy, solar kelgen jıyın ǵoy.


Poemaları. K.Raxmanov «Bult hám quyash», «Jambasqala», «Sen haqqında qosıq», «Báhár hám ǵarrılar», «Tań ashıǵı», «Qardaǵı iz», «Shól dástanı», «Jasasın, paraxatshılıq», «Tazadan kelgen oqıwshı», atlı poemalar dóretti, bular oqıwshılar jurtshılıǵı arasında qızıǵıwshılıq tuwdırıp, unamlı pikirlerge miyasar boldı.
«Tazadan kelgen oqıwshı» poeması mektep oqıwshıları turmısınan alınıp, qızıqlı syujetke iye. Poemanıń mazmunı Batır degen balanıń tilinen bayanlanadı. Awıl mektebi. Kópshilik oqıwshılar úsh-tórt shaqırım jerden qatnap oqıydı. Úsh aylıq jazǵı dem alıs tawsılıp, sentyabr` ayınıń basında mektepte oqıw qaytadan baslanadı. Batır oqıytuǵın klassqa Kamal Orazov degen tazadan oqıwshı keledi. Onıń keliwi menen tek ol oqıytuǵın klassta emes, pútkil mektep turmısında jańalıqlar júz berdi.
Kamal mektep kitapxanasın kózden keshirip bolıp, jarlı ekenligin, qızıqlı, kerekli kitaplardıń joq ekenligin aytıp, kitapxanashıǵa eskertiw jasaydı. Ol kitap oqıwǵa júdá qızıǵadı, úy kitapxanası hár túrli kitaplarǵa bay eken. Kitap oqıw kerekligin, kóp oqısa, kóp biletuǵının basqa balalarǵa aytıp másláhát qıladı. Ol burın qalada jasaǵan eken, ákesiniń kolxozǵa direktor bolıp tayınlanıwına baylanıslı úy-ishi awılǵa kóship kelipti. Awıl bala dáslebinde onıń kitap oqıń degen keńesin maqullamaydı. «Jaz boyı, gúzde awıl xojalıq eginlerin tárbiyalawǵa, jıyın-terimge, ata-analarımızǵa kómek beremiz, kitap oqıwǵa qol tiymeydi, al sizlerde qalalı balalarda kitap oqıwdan, oyınnan basqa talap joq»,-deydi awıl balalarınıń atınan Batır.
Bul is jaqpaslardıń tawıp júrgen qurǵaq dáliyli ekenligin, ıqlas, qızıǵıwshılıq bolsa bárin de iske asırıwǵa bolatuǵınlıǵın, tek waqıttı únemlep paydalanıwdıń zárúrligin aytıp túsindiredi. Onıń sózi balalarǵa maqul túsedi hám kitap oqıwǵa ıqlası artadı.
Dene tárbiyası sabaǵı waqtında muǵallim óziniń burınǵı ádetine salıp, balalardıń qolına toptı berip: «bar dalaǵa barıp oynap kele ǵoyıń» degeninde Kamal:
- Belgilengen oqıw jobası boyınsha tiyisli sabaq ótpeysiz be, úyreniwge ılayıqlı hám paydalı sport oyınlarınıń túri kóp emes pe? – deydi muǵallimge qarsılasıp.
Muǵallim oqıwshınıń durıs sózine basqa dáliyl taba almay, qısınıp qaladı hám bunnan bılay dene tárbiyası sabaǵı basqasha túske enedi. Basqa pánlerdi oqıtıwdaǵı kemshilikler de Kamaldıń durıs sózliligi, tabanlıǵı arqasında jónlenip ketedi. Mektep direktorı da Kamaldıń usınday háreketlerin maqullaydı. Birewdiń jetegine erip, aytqanın islep, ózinshe islewge, oy juwırtıwǵa pámi alıspay júrgen oqıwshılarda da bara-bara jańalanıw payda boladı, bul Kamaldıń ótkir zeyinliliginiń, teperishliginiń tásirinen edi. Kamal barlıq pánlerden jaqsı oqıw menen birge, mekteptiń jámiyetlik jumıslarına jedel qatnasıp, kóp qayır tiygizdi.
Óziniń miynet súygishligi, epshilligi arqasında ol awıl xojalıq jumısların da tez meńgerip aladı. Gúzdegi paxta terimine kómekke barǵanında birge oqıytuǵın klasslas oqıwshılarınıń hámmesinen kóp paxta teredi.