Ideal gaz qonunlari

Ideal gaz qonunlari
Gazlarni past bosim sharoitida bir jinsli sistemalar deb qarash mumkin. Gaz holatida moddaning zarrachalari (atomlar, molekulalar) orasidagi masofa ancha katta boiadi. Shu sababli ayrim zarrachalar orasidagi o'zaro ta’sir kuchlari juda kam boiib, gaz holatidagi moddani istalgancha siyraklashtirishi yoki aksincha, suyuq yoki qattiq holatga o‘tgunga qadar siqish mumkin. Modda gaz holatida ikki, uch va undan ko‘p zarrachlardan tarkib topgan komplekslar hosil qilishi mumkin. Gaz modda suyuq holatga o‘tkazilganda uning hajmi minglab marta kamayadi. Bunda gaz molekulalarining hajmi o‘zgarmaydi. Balki ular orasidagi masofa qisqaradi, xolos. Gazlarda molekulalar orasidagi masofa katta va molekulalar - ning hajmi juda kichik boiganligi sababli gazlarga oid qonunlarni kel - tirib chiqarishda gaz molekulalari orasidagi o'zaro ta’sir kuchlarini va molekulalari hajmini hisobga olmasa ham boiadigan gazlar ideal gazlar deb ataladi. Asosiy gaz qonunlari ana shunday ideal gazlar uchun keltirib chiqarilgan. Gazning holati, asosan, T, p, V bilan xarakterlanadi. Boyl-Mariott qonuni o‘zgarmas haroratda o‘z garmas gaz massasining hajmi va bosimi orasidagi bogianishniifodalaydi: o'zgarmas haroratda (T = const) m alum miqdor gazning hajmi uning bosimiga teskari proporsional bo ‘ladi. Agar p va Fbilan gazning dastlabki bosim va hajmip lva Vybilan gazning oxirgi bosim va hajmi ishoralansa, Boyl-Mariott qonuni quyudagicha ifodalanadi: о 'zgarmas haroratda (T= const) та 'lum gaz massasining hajmi uning bosimiga teskari proporsional bo ‘ladi:

bunda, p - gazning bosimi; V - hajmi. Bu qonunni 1662-yil Boyl- Mariott ta’riflagan.
Fizikaviy kimyodan qonun-qoidalarni ifodalashning grafik usullaridan keng foydalaniladi. Bosimning hajmga bogliqligini diagrammada tasvirlasak (masalan, ideal gaz uchun)) u holda ezoterma chiziqlari hosil bo‘ladi (1-rasm).

Rasmdagi izotrmalar turli haroratdagi bir xil miqdor gazga taal-luqlidir.Gazlarga doir Gey-Lyussak qonuniga muvofiq, o ‘zgarmas bosimda m aium miqdordagi gazning hajmi uning absolut haroratiga to 'g ii proporsional boiadi, ya'ni:


Agar hajm o‘zgarmas bo‘lsa, o'zgarmas miqdordgi gazning bosimi absolut haroratga to‘g ‘ri proporsional ravishda o'zgaradi:

Gey-Lyussak qonunini grafik tarzda quyidagicha ifodalash mumkin. Bosim o ‘zgarmas bo‘lganda ideal gaz izobaralari (2- rasm), hajm o‘zgarmas bo‘lganda esa izoxoralar (3-rasm) deyiladi.