Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 6
foydali deb bilingan ilmlarni izohlab berish maqsadida bu kitobni yozish bilan mashg‘ul
bo‘ldim.
Kitobni to‘rt chorak (rub’) ustiga asoslab yozdim. Ibodatlar choragi (rub’i ibodat), urfodatlar
choragi, halok qiluvchi amallar haqidagi chorak (rub’i muhlikot) va najot
beruvchi amallar choragi (rub’i munjiyot).
So‘zni ilm haqidagi kitobdan boshladim. Zero ilm payg‘ambar (sollalohu alayhi vasallam)
tillari bilan Alloh taolo barcha odamlardan talab qilinishi ibodat ekanligi e’lon qilingan
eng muhim g‘oya ekanligini ochib berishni maqsad qildim1. Payg‘ambar (sollalohu alayhi
vasallam) aytdilar: «Ilm talab qilish har bir musulmonga farzdir».2 Boshqa bir hadisda
umum ilmlar sirasidan foydali ilmni zararlisidan ajratib: «Foydasiz ilmdan Alloh taolo
panoh berishini so‘raymiz»,3deyilgan.
1. Tabaroniy va Bayhaqiylar zaif isnod bilan rivoyat qilishgan.
2. Ibn Moja rivoyati. Imom Ahmad va Bayhaqiylar zaif deyishgan.
3. Ibn Moja hasan isnod ila rivoyat qilgan.
Kitob yozishdagi yana bir maqsadim, asrimiz ahli (zamondoshlar) to‘g‘rilikdan burilib,
sarob bilan aldanib yurgani va ilmlarning mag‘zini qo‘yib, qobig‘i bilan qanoatlanganini
ochib berishdir.
Ibodatlar choragi o‘nta kitobni o‘z ichiga oladi: Ilm kitobi, aqoid qoidalari haqidagi kitob,
tahorat sir-asrorlari haqidagi kitob, nikoh odoblari kitobi, kasb-kor hukmlariga oid kitob,
halol va harom kitobi, turli xalqlar bilan muomala va suhbat kitobi, uzlat kitobi, safar
odoblari kitoblari, samo’ va vajd kitobi, amri ma’ruf va nahyi munkar kitobi, yashash
odoblari va payg‘ambarlik axloqi kitobi.
Halok qiluvchi amallar choragida ham o‘nta kitob mavjud:
Qalb ajoyibotlarining sharhi haqidagi kitob, nafs riyozati kitobi, qorin va farj
shahvatining ofatlari, til ofatlari kitobi, g‘azab, adovat va hasad ofatlari kitobi, dunyoning
mazammati haqidagi kitob, mol va baxillikning mazammati haqidagi kitob, obro‘ va
riyoning mazammati haqidagi kitob, kibr va ujbning mazammati haqidagi kitob,
g‘ururning mazammati kitobi.
Najot beruvchi amallar choragi ham o‘nta kitobni o‘z ichiga oladi:Tavba kitobi, sabr va
shukr kitobi, xavf va rajo kitobi, faqr va zuhd kitobi, tavhid va tavakkul kitobi,
muhabbat, shavq, uns va rizo kitobi, niyat, sidq va ixlos kitobi, muroqaba va muhosaba
kitobi, tafakkur kitobi, o‘limni eslash kitobi.
Ibodatlar choragida men ibodat odoblarining maxfiy jihatlari, uning sunnatlarining nozik
tomonlarini, ilmiga amal qiluvchi olimga zarur bo‘lgan ularning ma’nolarini keltiraman.
Balki bundan bexabar kishi oxirat olimlaridan bo‘lmaydi. Bu kabi jihatlarning aksariyati
fiqh fanida bee’tibor qoldirilgan.
Urf-odatlar choragida esa, xalq orasida joriy bo‘lgan muomalalar sirlari, nozik jihatlari,
taqvoning maxfiy nuqtalarini keltiramanki, bularga dindor shaxs muhtoj bo‘ladi.
Halok qiluvchi amallar choragida Qur’oni Karim yo‘q qilishga, qalblarni undan poklashga
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy