Ii-bob labaratoriya ishi

Radioaktiv elementlarning paydo bo'lishi
Radioaktiv moddalar tabiiy ravishda hosil bo'ladi yuqori qatlamlar Yer atmosferasi, ionosferada. Kosmik nurlanish ta'sirida yuqori balandlikdagi gaz barqaror moddani radioaktiv elementga aylantiradigan turli xil o'zgarishlarga uchraydi. Atmosferamizda eng ko'p tarqalgan gaz N 2 dir, masalan, barqaror azot-14 izotopidan u uglerod-14 radioaktiv izotopiga aylanadi.
Hozirgi vaqtda radioaktiv element ko'pincha atom bo'linishining texnogen reaktsiyalari zanjirida paydo bo'ladi. Bu asosiy moddaning yadrosi ikkita qiz yadroga, so'ngra to'rtta radioaktiv "nabiralar" yadrolariga bo'linadigan jarayonlarning nomi. Klassik misol - uran 238 izotopi. Uning yarim yemirilish davri 4,5 milliard yil. Deyarli bizning sayyoramiz mavjud ekan. O'n bosqichli parchalanishdan so'ng radioaktiv uran barqaror qo'rg'oshin 206 ga aylanadi. Sun'iy yo'l bilan olingan radioaktiv element o'z xususiyatlariga ko'ra tabiiy hamkasbidan farq qilmaydi.

Radioaktivlikning amaliy ahamiyati
Keyin Chernobil halokati ko'pchilik atom elektr stantsiyalarini rivojlantirish dasturlarini qisqartirish haqida jiddiy gapirmoqda. Ammo kundalik hayotda radioaktivlik insoniyatga katta foyda keltiradi. Uning imkoniyatlarini o'rganish amaliy qo'llash rentgenografiya fani bilan shug'ullanadi. Masalan, suyak sinishi haqida to'liq tasavvurga ega bo'lish uchun bemorga radioaktiv fosfor yuboriladi. Yadro energiyasi issiqlik va elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ham qo'llaniladi. Ehtimol, kelajakda bizni ushbu ajoyib fan sohasida yangi kashfiyotlar kutmoqda.

XULOSA
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 19-martdagi “Fizika sohasidagi ta’lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori yurtimizda fizika fanini rivojlantirish strategiyasini belgilab berdi. Mamlakatimizda fizika fanining rivoji bevosita universitetlarda olib borilayotgan fizik ta’limning sifatiga bog‘liq bo‘lsa, ta’limning sifati esa ko‘p jihatdan kadrlar salohiyatiga bog‘liq.
Samarqand davlat universiteti fizika fakultetida o‘tgan asrning 50-yillaridan boshlab yadro fizikasi ilmiy maktabi shakl­lana boshlagan va bu ilmiy maktabda o‘nlab salohiyatli fan doktorlari, professorlar, fan nomzodlari, dotsentlar hamda ilmiy xodimlar yetishib chiqdi. Bu muta­xassislar bugungi kunda respublikamizda ilm-fanni rivojlantirish va yuqori malakali ilmiy va ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash borasida samarali mehnat qilmoqda.
Yadro fizikasi ilmiy maktabining shakl­lanishi va rivojlanishi fizika fani rivojiga salmoqli hissa qo‘shgan olim, professor Muso Mo‘minov nomi bilan bog‘liq. Muso Mo‘minov 1944–1951-yillarda O‘zbekis­ton davlat universiteti (hozirgi SamDU) rektori lavozimida faoliyat ko‘rsatgan. 1944-yili universitetda 23 ta kafedra tashkil etilgan bo‘lsa, shu kafedralardan biri fizika-matematika fakultetidagi “Umumiy fizika” kafedrasi (hozirgi “yadro fizikasi”) edi. M.Mo‘minov universitetga rektorlik qilish bilan bir vaqtda umrining oxirigacha “Umumiy fizika” kafedrasining mudiri vazifasini bajardi va o‘nlab salohiyatli kadrlar tayyorlab “Yadro fizikasi” ilmiy maktabiga asos soldi.
Mustaqillik yillarida yadro fizikasi il­miy maktabining O‘zFA akademigi T.Mo‘minov, prof. M.Mo‘minov, prof. I.Xolboyev, prof. U.Solihboyev, prof R.Ibodov, prof. E.Bozorov, prof. R.Bekmirzayev, dots. Sh.Xushmurodov, dots. A.Xoliqulov, dots.Sh.Omonov, dots. G.Ahmedova, dots. T.Hazratov, dots. S.Sharipova, dots. O.Qobilov, dots. I.Suvanov, dots. X.Tillayeva, f-m.f.n. A.Safarov, f-m.f.n. M.Sultonov va dots. O.Mamat­qulov kabi o‘nlab vakillari respublikamiz va jahonda yadro fizikasi fanining rivoji hamda kadrlar tayyorlash ishiga o‘zlarining munosib hissasini qo‘shdi va qo‘shib kelmoq­da. Bugungi kunda ham yadro fizikasi va astrono­miya kafedrasida yuqori malakali kadrlar tayyorlashga jiddiy eʼtibor qaratilmoqda.
Kafedrada “Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi” va “Astronomiya” ixtisosliklari bo‘yicha 4 nafar tayanch doktorant yadro fizikasi va yadro texnologiyasi, yadro energetikasi, radiatsion ekologiya va astronomiya, astrofizika sohalarida ilmiy izlanishlar olib borishmoqda. 2021-yilda turli mutaxassisliklar bo‘yicha magistratura yo‘nalishini tamomlagan 14 nafar iqtidorli talaba kafedraga, Samarqand tibbiyot institutiga, Samarqand shahridagi Prezident maktabiga, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti va Navoiy kon-metallurgiya kombinati kabi nufuzli tashkilotlarga ishga yuborildi.