Ii bob. Pul bozori

REJA:
KIRISH

ASOSIY QISM
I BOB. PUL NAZARIYASI
1.1 PULNING MIQDORIY NAZARIYASI
1.2 PULNING KEYNS NAZARIYASI
1.3 PULNING ZAMONAVIY NAZARIYALARI

II BOB. PUL BOZORI

2.1 PUL BOZORINING MOHIYATI VA TUZILISHI.
2.2 PUL BOZORIDAGI MUVOZANAT.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
KIRISH
Mamlakatimiz mustaqillikka erishib iqtisоdiy islоhоtlarni amalga оshiradigan davrdan bоshlab hukumat pul-krеdit munоsabatlariga katta e’tibоr bеrib kеlmоqda, chunki birоn-bir davlat pul sоhasidagi munоsabatlarni yo’lga qo’ymasdan iqtisоdiyotni to’laqоnli rivоjlantira оlmaydi. Tashqi iqtisоdiy munоsabatlar va ichki alоqalarning Rеspublikamiz tanlagan bоzоr iqtisоdiyoti yo’liga mоs ravishda rivоjlanishi pul munоsabatlarining rivоjlanish darajasiga bоg’liqligini alоhida ta’kidlab o’tish zarur. Shu sababli Prеzidеntimiz I.A.Karimоv ushbu masalaning dоlzarbligiga alоhida e’tibоr bеrib: “Hech kimga sir emaski, bugun keng ko’lamda tarqalib borayotgan jahon moliyaviy inqirozining asosiy sabablaridan biri – bu banklar likvidligi, ya’ni to’lov qobiliyatining zaifligi bilan bog’liq muammoning keskinlashuvi, kredit bozoridagi tanglik, sodda qilib aytganda, pul mablag’larining yetishmasligi bilan izohlanadi. Shubha yo’q, jahon moliyaviy inqirozining ta’sirini kamaytirish va uning oqibatlarini bartaraf etish uchun bizda barcha shart sharoitlar mavjud. Avvalambor keyingi davr mobaynida mamlakatimizning iqtisodiy va moliyaviy salohiyatining puxta poydevorining, moliya-bank tizimining ishonchli boshqaruv mexanizmlarini o’z vaqtida shakllantirib va mustahkamlab olganimiz bunga kafolat va asos bo’lib xizmat qilishi muqarrar”1 . dеb ta’kidladi. Pul sоhasidagi munоsabatlarni rivоjlantirish uchun ular to’g’risidagi turli nazariyalarni o’rganish, umumlashtirish va ulardan O’zbеkistоnning iqtisоdiy taraqqiyotga erishishini ta’minlash yo’lida fоydalanish zarurdir. Shu bilan birga Rеspublikada pul munоsabatlarining ilmiy asоsda rivоjlanishi Iqtisоdiy tashkilоtlar va Хalqarо mоliya institutlari bilan o’rnatiladigan munоsabatlarning kеng qamrоvliligini bеlgilashda katta ahamiyatga egadir.
Ma’lumki, pul doimo iqtisodchilarning diqqat markazida bo’lgan. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul muomolasiga ahamiyat yanada kuchaydi. Hozirgi paytda o’zbek tilida ishlatilayotgan pul1 so’zi asli forscha-tojikcha bo’lib, O’rta Osiyo xondiklari, Yaqin Sharqdagi ayrim davlatlarda qo’llanilgan naqd chaqa pul. Masalan, XVIII, XIX asrda Qo’qon xonligida
1/45, - 1/30 tangaga teng bo’lgan. Eronda 1/40 qironga, Afg’onistonda 1932 yilgacha 1/100 afg’onga teng bo’lgan. Fikrimizcha, oltin tangalar o’rnida qog’ozning ishlatilishi uning qadri past, ya’ni oltin tanga bo’la olmasligini ta’kidlab, muomalada umumiy nom pul deb atala boshlagan bo’lishi kerak. Umumiy nom ham taraqqiyotning ma’lum bir yuqori bosqichida paydo bo’ladi.
Pulning kelib chiqishi, tabiatiga nazariy jihatdan ikki xil: ratsionalistik va evolyutsion yondashuv mavjud.
Ratsionalistik yondashuv asoschilari pulning kelib chiqishini kishilar o’rtasida kelishuv tufayli yuz bergan deb tushuntirishadi. Bu yondashuv XVIII asr oxirlarigacha hukm surgan. Bu sub’ektiv psixologik yondashuv hozirgi paytda ham ayrim iqtisodchilar tomonidan qo’llaquvvatlanadi.
Evolyutsion yondashuvda esa pul jamiyatning ijtimoiy – iktisodiy taraqqiyoti mahsuli deb qaraladi. Pul ob’ektiv zaruriyat tufayli turli-tuman tovarlar ichidan barcha tovarlarga ayirboshlanadigan maxsus tovar sifatida ajralib chiqqan.
Pulning kelib chiqishi haqidagi har ikki yondashuvga xos nazariyalarni to’rt guruhga bo’lish mumkin.
Zamonaviy pul muomalasi nazariyalarining asosini Nobel mukofoti laureati matematik Irvin Fisher (1867-1947) tomonidan ishlab chiqilgan pulning miqdoriy nazariyasi tashkil etadi. U 16-asrda paydo bo'lgan pulning klassik miqdoriy nazariyasiga oydinlik kiritadi. Ushbu nazariyaga ko'ra, pul miqdori va ular muomalaga xizmat qiladigan tovarlar oqimi o'rtasidagi bog'liqlik yopiq quvurlar tizimidagi suv miqdori va bu quvurlar orqali oqadigan suv oqimi o'rtasidagi munosabatlarga o'xshashdir. . Vaqt o'tishi bilan oqim suvning harakati tufayli quvurlardagi suv ta'minotidan ancha katta bo'lishi mumkin. Oqim tezligi va suv ta'minoti miqdori o'rtasidagi bog'liqlik uning harakat tezligi bilan belgilanadi. Iqtisodiy tizimda pulning roli quvurlardagi suvni saqlashga o'xshaydi. Banknotlar doimiy ravishda muomalada bo'lib, muomala funktsiyasini bajaradi, ularning yordami bilan tovar va xizmatlar oqimi sodir bo'ladi. Biroq, pul oqimining umumiy miqdori yoki yillik pul aylanmasi tizimdagi pul miqdoridan ancha ko'p, chunki har bir pul birligi ma'lum vaqt ichida bir necha marta sarflanishi mumkin. Iqtisodiy tizimda pul harakatsiz qolmaydi, shuning uchun pul aylanmasining miqdori tizimdagi pul miqdori va uning aylanish tezligiga bog'liq.