Ii modul. Tarjima va madaniyat. 6-mavzu: Xalqlar aloqasining til va tarjimadagi aksi Reja

Tarjimada so‘zlarning madaniy ma’nosi.

Bir tilda iqtisod, ekologiya, hayvonlar, suv, tog‘lar, Shahar odamlar boshqalarga qaraganda ko‘proq mashg'ul bo‘ladigan narsalami ifodalovchi so‘zlarvafrazalarjudako‘p. Buyuk Britaniyada suv iqtisodi, baliqchilikka doir so‘zlarning ko‘pligi oddiy hoi, chunki bu orol mamlakat, u suv bilan o‘ralgan. Tarjima qilishda eng katta muammo madaniyatlar o‘rtasidagi farqlarni ajratishdir. Muayyan madaniyatga mansub aholi biror narsaga o‘z dunyoqarashidan kelib chiqib qaraydi. Bir-biriga ekvivalentdek ko‘rinadigan so‘zlar aslida ekvivalent bo‘lmasliklari mumkin. Masalan, “cho‘chqa” so‘zi o‘zbek tilida ma’lutn darajada salbiy bo‘yoqqa ega. Ammo “pig” Amerikada bu so'z neytral ma’noda qo‘llanadi.

Turli madanivatlar turli yo‘nalishga ega. Masalan, o‘zbek madaniyatida ko"proq bog‘dorchilik, dehqonchilik, chorva. Maishiy hayot manzaralari katta o‘rin tutadi, Amerikada esa ish, pul topish, sport, foyda olishga diqqat-e’tibor kuchli. Ba’zi jamiyatlar tehnikaga ko‘proq, ba’zilari kamroq yo‘naitirilgan. Bu farq muayyan mavzu borasida gap borganda ishlatish mumkin boMgan lug‘atlar sonida aks etadi. Bunda o‘z o‘rniga qarab, gap borganda tehnik va notehnik lug‘atlardan foydalanish mumkin. Agarda manba tildagi matn yuqori tehnik jamiyatdan olingan bo‘Isa, bunda boshqa tildagi notexnik jamiyatga tarjima qilish qiyin bo ‘ladi. Agar kimdir Afrika madaniyatiga oid ijtimoiy fan haqidagi kitobni tarjima qilayotgan bo‘lsa, bunda ko‘p hollarda unga ekvivalent topish qiyin boladi. Hujjatlarni qadimgi eskimos tiliga qorni hech qachon ko‘rmagan, sahroda yashovchi arab tilidan tarjima qilish qiyin. Madaniyatlar turlicha bo‘lgani bois, ko‘pincha ekvivalent topish mushkul. Madaniyat so‘zlaming ishlatilishida aks etadi. Masalan, Amerikada “qo‘y” so‘zini - o‘ylamasdan ish qiladigan, kamgap, bosiq insonlarga nisbatan qoMlashadi. 0 ‘zbekistonda “paxta” so‘zi ko‘p qo‘llanadi, ammo bu so‘z Buyuk Britaniyada paxta o‘stirilmagan bois qo‘llanilmaydi.
************************************************************