Iii. Axborotni bosmaga chiqaruvchi qurilmalar va

---

18 
III. AXBOROTNI BOSMAGA CHIQARUVCHI QURILMALAR VA 
SKANERLAR 
Printerlar. Printer — kompyuterdagi, flesh kartalardagi va boshqa axborot 
tashuvchi qurilmalardan ma’lumotlarni qog‘ozga chiqaruvchi qurilma hisoblanadi. 
Barcha printerlar matnli ma’lumotni, ko‘pchiligi esa rasm va grafiklarni ham 
qog‘ozga chiqaradi. Printerlar oq-qora va rangli tasvirlarni bosmaga chiqaruvchi 
printerlarga bo‘linadi. 
Printerlarning quyidagi turlari mavjud:  
• 
matritsali,
• 
purkovchi
• 
va lazerli. 
Matritsali 
printerlar 
yaqin 
vaqtlargacha 
keng 
tarqalgan 
printerlardan biri edi. Bu tipdagi 
printerlar 
bugungi 
kunda 
ishlab 
chiqarilmaydi. Sababi, purkovchi va 
lazerli printerlar o‘zlarining samaradorligi va sifati buyicha matritsali printerlarni 
bozordan siqib chiqargan. 
Matritsali printerlar tezligi bir bet A4 qog‘oz uchun 60 sekundgacha vaqt 
yo‘qatadi. 
Purkovchi printerlar - lazerli printerlardan bosm qilish tezligi kam bo‘lishi 
qaramay tasvirni aniq va sifatli chiqaradigan qurilma. Tasvir qog‘ozga maxsus 
qurilma orqali siyoh tomchilarini purkash hisobiga yuzaga keladi. 
Purkovchi rangli printer sifati lazerli printerga yaqin, narhi esa lazer 
printerlariga qaraganda arzon va shovqinsiz ishlaydi. Shuning uchun hozirgi kunda 
ko‘pchilik undan foydalanyapti.
HP Officejet Pro X576dw printerlarning bosma tezligi, A4 formatdagi 
qog‘ozlar uchun 70 bet/minut tashkil qiladi.
Lazerli printer - printerlarnig bir turi bo‘lib, yuqori sifatli bosmalarni oddiy 
qog‘ozga tez tushirish xususiyati bilan ajralib turadi. Ishlash printsipi kserografikli 
bosmaga uxshaydi, lekin, ish protsessi vaqtida tasvir formirovkasi printerning 
fotosezgir elementlarni lazer nurlari bilan ekspozitsiya qilish printsipiga asoslangan. 
Bunday usulda yaratilgan tasvirlar yuqori sifatli va namgarchilikdan qo‘rqmaidigan 

---

19 
xususiyatga ega bo‘ladi. Purkovchi printerlardan lazer printerlar quyidagi 
afzalliklarga ega: 
• 
Lazer nurlari purkovchi printer kallaki harakatiga qaraganda juda tez 
harakatlanadi: 
• 
Lazer nurlari tasvirni yuqori aniqlikda fokus, ekspozitsiya qila oladi. 
• 
Lazer printer tonerlari ko‘p turib qolsa 
ham qotib qolmaydi, purkovchi printerlarda 
siyoh kallakilarda qotib qolish xsusiyatiga 
ega. Bunday kamchiliklarni to‘g‘irlash uchun 
mahsus servis xizmati kerak bo‘ladi.
• 
va boshqa afzalliklarga ega.  
Kamchiliklari: 
• 
Lazer printer ishlayotganda ozon gazi, 
azot oksidi (NO2, N2O), atseton, qog‘oz 
changi, ultrabinafsha nur va infaqizil 
nurlanishlar bo‘ladi: 
• 
Qog‘ozni qizdirganda formaldegid va suv pari ajralib chiqadi: 
• 
Ko‘p elektr energiyasini istemol qiladi: 
• 
Lazer printerning qimmat baholigi: 
• 
Qog‘ozaga ko‘p talab qo‘yiladi, masalan, bukilgan qog‘oz ishlatganda 
qurilma sinib qolishi mumkunligi va agar qog‘oz skrepkalangan bo‘lsa printer sinib 
qoladi. 
• 
va boshqa kamchiliklarga ega. 
Tezligi A4 bir bet matn uchun 15 sekundgacha vaqt yo‘qatadi. Hozirgi kunda 
minutiga 15—40 betgacha chop etadigan lazerli printerlar bor. 

---

20 
Plotterlar — bu, kompyuterdan chiqarilayotgan ma’lumotlarni kog‘ozda rasm 
yoki grafik ko‘rinishda tasvirlash imkonini beruvchi qurilmadir. Odatda uni grafik 
yasovchi (grafopostroitel) deb ham atashadi.
Yuqoridagi qurilmalardan tashqari kompyuterga maxalliy tarmoqqa ulanish 
imkonini beruvchi tarmoq adapteri, didjitayzer, ya’ni elektron planshet, djoystik, 
vidioglaz, raqamli fotoapparat va vidiokamera kabi qurilmalar ulanishi mumkin. 
Shaxsiy kompyuter tarkibidagi arifmetik — mantiqiy, boshqarish, xotira, 
axborotni kiritish va chiqarish kabi — mantiqiy, boshqarish, xotira qurilmalar uning 
arxitekturasini tashkil etadi. 
Skaner (ingl. scanner, scan - tikilib qarash, ko‘rib chiqish m’nosini anglatadi) 
- qandaydir ob'yektni (masalan, tasvirni, rasm, slayd, fotosur’atlarni) tahlil qilib 
raqamli nusxasini kompyuterga uzatuvchi qurilma.
Raqamli nusxasini olish jarayoni esa skanerlash deb ataladi. Skanerlarning 
qog‘ozdagi ma’lumotlarni, rasm, fotosurat va buyumlar shtrixkodlarni - 
ma’lumotlarni o‘qidigan turli modellari mavjud.