Iii. Bob. Sho’r tuproqlardan qishloq xo’jaligida foydalanish

Sho'rxoklar tarkibi vа xossalari.
Tipik sho'rxoklarning asosiy xarakterli belgilaridan biri ularda loyqa zaгrachalarning tekis taqsimlanishi. Ushbu tuproqlar profilining kuchsiz Differensiasiyalanishi - elektrolitlar vazifasini bajaruychi suvda oson eriydigan tuzlarning mayjudligidir.Ulаr tufayli organik vа mineral zarrachalar dispersiyalanish jarayoni susayadi, kolloidlar peptizasiyasi vа ularning profil bo'ylab pastga ko'chishi kuzatilmaydi. Sho'rhoklar ustki gorizontlarida gumus miqdori 0,5% dan 5-8% gacha o'zgarib turadi. О'tloq - dasht vа o'tloq zonasi sho'rhoklarida gumus ko'proq bo'ladi. Ko'pchilik hollarda sho'rhoklar kam gumusli hisoblanadi. Gumus tarkibida fulyokislotalar ustun. Sho'rhoklarda azot vа kul elementlari kam. Singdirish sig'imi past 10-20 m-ekv. Almashinadigan asoslar tarkibida kalsiy, magniy ko'proq, natriy harn uchraydi. Neytral tuzlarni ko'p saqlaydigan sho'rhoklar reaksiyasi, kuchsiz ishqorli (suyli so 'rimda рН 7,3-7,5). Sodali sho'rhoklar ishqoriyligining juda yuqoriligi bilаn farqlanadi, рН 9-11 ga yetadi. Karbonatlar ustki qatlamlardan boshlanadi. Gips miqdori turli sho'rhoklarda turlicha, yarim cho'l vа cho'l zonalari sho'rhoklarida uning miqdori eng ko'p.
Sho'rhoklaming eng xarakterli belgisi, ular tarkibida tuzlar miqdorining ko'pligi. Tuzlar konsentrasiyasining yuqoriligi ularning suv vа oziqa rejimlariga salbiy ta'sir etadi vа unumdorlikni keskin pasaytiradi. Tuzlar gigroskopikligining yuqoriligi tufayli o'simliklar o'zlashtira oladigan nam miqdori keskin kamayadi.
Sho’rtob, sh’rtobli tuproqlar va solodlar.
Sho'rtoblar deb, illyuvial qatlamining tarkibida ko'p miqdorda singdirilgan holatdagi almashinuvchi natriy, ba'zan (O'rta Osiyo sharoitidagi sho'гtobsimon tuproqlarda)esa anсhа miqdorda singdirilgan magniy ham saqlovchi tuproqlarga aytiladi. Ularning profilida genetik qatlamlari esa keskin tabaqalashgan bo'lib, agronomik xossalari noqulayligi bilan ajralib turadi. Sho'rxoklardan farqli o'laroq, sho'гtoblarda oson eriydigan tuzlar eng ustki qatlamda emas, balki biroz chuqurroqda saqlangan bo'ladi. Sho'гtoblar vа sho'гtobli tuproqlar kashtan tuproqlar vа Janubiy qora tuproqlar zonasida keng tarqalgan. Magniyli sho'гtobsimon tuproqlar O'rta Osiyoda keng tarqalgan och tusli bo'z tuproqlar vа karbonatli tuzlar bilan sho'rlangan gidromorf (o'tloq vа botqoq-o'tloq) tuproqlar orasida ko'proq tarqalgan. Sho'гtob vа sho'rtobli tuproqlarning umumiy maydoni МDН jumxuriyatlarida 40 mln. gektarga yaqin. Sho'гtob tuproqlaming eng asosiy xususiyati illyuvial qatlamning kuchli disperslanganligi vа shu tufayli suv-fizik xossalarining yomonligi hisobIanadi. Sho'rtoblanish jarayoni deb, singdiruychi kompleksga natriy ionining singishi vа u bilan bog'liq holda tuproq organik vа mineral qismi dispersligining keskin kuchayishi, suv ta'sirida ishqoriy reaksiyaning paydo bo'lishiga aytiladi.