Ijtimoiy psixologiya

Tolerantlikning XULQ-ATVOR komponenti.
Ushbu oMchov «tolerantlik aysbergi»ning eng ko‘zga ko‘ringan 
qismini tashkil etadi va odatda o‘ziga e’tiborni jalb qiladi. Xulq- 
atvor tolerantligiga ko‘plab ko‘nikma va qobiliyatlarni kiritish 
mumkin, ular orasidan quyidagilarni ajratib ko‘rsatamiz:

---

1) tolerant fikr bildirish va o‘z nuqtayi nazarini shaxsiy mulo- 
haza sifatida himoya eta olish qobiliyati;
2) boshqalarning fikriga tolerant munosabatda boia olish qo­
biliyati, ya’ni o‘zining shaxsiy fikridan qanchalik farq qilishiga 
qaramasdan, boshqalarning ham o‘ziga xos fikri borligi va u ham 
bu fikrni bildirish huquqiga ega ekanligini tan olish;
3) nizoli vaziyatlarda (qarama-qarshi nuqtayi nazar, fikrlar 
to‘qnashuvi yuz berganda) tolerant bo‘la olish qobiliyati.
Bularorasidaoxirgiuchinchisi, nafaqat xulq-atvor oicham ida, 
balki boshqa oicham larda ham alohida e’tiborni talab etadi. 
Tolerantlikning ushbu aspeklarini tadqiq etishda B.I. Xasanning 
konflikt va konflikt kompetentligi konsepsiyasi asos b o iib xiz- 
mat qiladi. Kognitiv komponent tolerantlik prinsiplarini qabul 
qilish, tushunish, fikrlash, interpretatsiyalashni nazarda tutsa, 
verbal komponent «ilmiy tashkil etuvchilar» bilan chegarala- 
nadi. Bu tolerantlikni eng sodda va yuzaki oicham idir.
Tayanch tushunchalar:
Gedonizm 
— shaxs va uning xulq-atvor motivlarida birgina 
istak — nimadandir lazzatlanish, qoniqish olish va o‘zidagi ichki 
ruhiy iztiroblardan xoli boiishga intilish ustuvorligi.
Egosentrizm 
(lot. «Ego» — men va «centrum» — doira marka- 
zi) — insonning o‘z fikr-o‘ylari, manfaatlari doirasida qotib qol- 
ganligi, buning oqibatida atrof-muhitga va odamlarga oid bilim- 
larini hamda o‘zgalarga munosabatini o‘zgartira olmasligi.