Ijtimoiy soha iqtisodiyoti

2.1-jadval.
Aholi turmush darajasining komponentlari⁸

BMT konsepsiyasi	Shved modeli
Salomatlik	Mehnat va mehnat sharoiti
Ovqatlanish	Iqtisodiy imkoniyat
Ta’lim	Siyosiy imkoniyat
Bandlik va mehnat sharoiti	Maktab ta’limi
Turar joy sharoiti	Salomatlik va tibbiy yordamdan Foydalanish
Ijtimoiy ta’minot	Ijtimoiy imkoniyat (oila va oila munosabatlarining shakllanishi)
Kiyim-kechak	Turar joy
Dam olish va bо‘sh vaqt	Ovqatlanish
Inson huquqlari	Bо‘sh vaqt va uni о‘tkazish

Aholining turmush darajasini о‘rganishning eng muhim jihatlari quyidagilar hisoblanadi:
– iqtisodiy faoliyat ishtirokchisi hisoblangan insonning asosiy sifat xususiyatlarini baholash (yuksak darajada davom etishiga erishish uchun sog‘lom turmush tarzini olib borishga qobiliyat; ta’lim olish imkoniyatlari, munosib turmush uchun yetarli mablag‘larga ega bо‘lish va yuksak kasbiy sifatlarni egallash);
– nominal va real daromadlarni baholash;
– aholining uy-joy, uzoq muddatli foydalanishga mо‘ljallangan iste’mol ne’matlari bilan ta’minlanish xususiyatini о‘rganish.
Aholining turmush darajasi – bu aholi farovonligi, ne’matlar va xizmatlar iste’molining darajasi, insonlarning asosiy hayotiy ehtiyojlarini qondirish meyorini tavsiflovchi sharoitlar va kо‘rsatkichlar majmuidir.
Boshqacha qilib aytganda, turmush darajasi jamiyatda yashovchi inson ehtiyojlarining rivojlanishi va qondirilishi darajasidan iborat bо‘lib, u turli ne’matlarning iste’mol qilinishi yoki iste’mol uchun olinganlarining foydalilik darajasi bilan belgilanadi.
Turmush darajasi va sifatini baholashning muhim masalalaridan biri – bu tushunchaning tuzilishi va mazmunini ochib beruvchi kо‘rsatkichlar rо‘yxatini aniqlash va tuzish hisoblanadi. Turmush darajasi va sifatiga berilgan ta’riflarning rivojlanish tarixini tavsiflovchi “turmush darajasi”, “aholi farovonligi”, “turmush tarzi”, “turmush sifati” kabi tushunchalar aholi farovonligini tavsiflash uchun qо‘llaniladi.
Aholi farovonligini tavsiflash uchun ijtimoiy tabaqalanishni hisobga olgan holda jon boshiga tо‘g‘ri keladigan daromadlar, iste’mollar va uy xо‘jaligilarining asosiy boyliklar bilan ta’minlanganlik, aholining daromadlar va iste’mol bо‘yicha tabaqalanish, tirikchilik minimumi, qashshoqlik darajalari hamda hayot standarti kabi qator tushunchalar qо‘llaniladi.
Farovonlikning ikki xil sifat darajasi ajratiladi:
– inson (oila)ning dastlabki ehtiyojlarini mо‘tadil hayot bilan va uning faoliyatini saqlab turish uchun belgilangan miqdordagi oziq-ovqat (eng avvalo, oqsil-kaloriyali qiymat bо‘yicha), kiyim-kechak, uy-joy, sog‘liqni saqlash, shaxsiy xavfsizlik bilan doimiy qondirish;
– moddiy tо‘kinlik, unda dastlabki ehtiyojlarni qondirishning erishilgan yuksak darajasi oila va uni har bir a’zosining ehtiyojlarini qondirishning eng maqbul, yakka tartibga mо‘ljallangan turiga о‘tishga imkon beradi.
Turmush darajasi ikkita tarkibiy qismning birikmasi va о‘zaro bog‘liqligi bilan tavsiflanadi: aholining moddiy va nomoddiy boyliklar bilan ta’minlanganlik va ularning iste’mol darajasi.
Aholi turmush darajasi, birinchi navbatda, tovarlar va xizmatlarga shaxsiy ehtiyojlarni qondirishning asosiy manbai bо‘lib xizmat qiladi. Daromadlar va boyliklardagi muqarrar tengsizlik aholi turmush darajasi va ijtimoiy-mulkiy qatlamlarga ajralish bо‘yicha tegishli tabaqalanish bilan birga kechadi. Aholi daromadlarini tartibga solish siyosati aholining barcha qatlamlarining munosib turmush darajasini yuzaga keltirishga qaratilgan.
Aholining о‘z ixtiyoridagi pul va umumiy daromadlar iste’mol narxlari bilan о‘zaro nisbatda turmush darajasi bilan chambarchas tо‘g‘ri о‘zaro bog‘liqlikka ega. Ular kundalik iste’mol imkoniyatlarini oldindan belgilab qо‘yadi, tovar va xizmatlarning aholi tomonidan iste’mol qilinishi esa turmush darajasining eng muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Aholining turli ijtimoiy qatlamlari turmush darajasining takomillashgan, batafsil tahlili mamlakatda daromadlarning taqsimlanishi haqidagi, shuningdek, farovonlik va iste’mol haqidagi statistik ma’lumotlardan foydalanishga asoslangan, chunki boyliklarning notekis taqsimlanishi sababli jamiyatning ijtimoiy qatlamlarga ajralishi sodir bо‘ladi. Shuning uchun daromadlarning farqlanish kо‘rsatkichlarining hisobi zarur (detsil yoki kvintil koeffitsiyent, Djini indeksi) va bundan amaliy foydalanish uchun qulay bо‘lgan eng muhim va hal qiluvchi kо‘rsatkichlar majmuidan foydalanish mumkin. Bunday tizim kо‘rsatkichlari quyidagi talablarga javob berishlari kerak:
– aholi turmush darajasini baholashda tizimlilikni ta’minlab berishi, ya’ni turmush darajasining asosiy tarkibiy qismlarini yetarlicha tо‘liq tavsiflashi bir-birini shunday tо‘ldirishi kerakki, ularning yordamida bu darajaning har tomonlama bahosini berish mumkin bо‘lsin;
– avvalgi davr bilan, mintaqalar о‘rtasida, shuningdek, boshqa mamlakatlar bilan solishtirishga yо‘l qо‘yish;
– hisob uchun tushunarli bо‘lishi va murakkab bо‘lmasligi kerak;
– о‘z о‘lchovi uchun oddiy usul imkoniyatini ta’minlab berish;
– yagona usullar bо‘yicha hisoblab chiqish va ishlab chiqilayotgan statistik ma’lumotlarga eng yuqori darajada tayanish;
– umumlashtiruvchi xususiyatga ega bо‘lish.
Davlat ijtimoiy standartlarini belgilashdagi yondashuvlarga muvofiq, ikki guruhga ajraladi.
Birinchi guruh – bu minimal ijtimoiy kafolatlarni ta’minlashga mо‘ljallangan standartlardir. Ularga quyidagilar kiradi:
– aholining alohida guruhlari uchun tirikchilik minimumi;
– mehnatga haq tо‘lashning eng kam miqdori;
– yagona tarif setkasining birinchi toifasi meyori;
– pensiyaning eng kam miqdori;
– ijtimoiy yordamning eng kam qiymati;
– bepul ta’lim va tibbiy xizmatlar bilan ta’minlash meyorlari;
– nogironlar, keksalar, boquvchisini yo‘qotgan bolalarga va aholining boshqa guruhlariga xizmat kо‘rsatish meyorlari.
Ikkinchi guruhga real yuzaga kelgan ijtimoiy vaziyat indikatorlari hamda ijtimoiy farovonlik meyorlari bо‘lgan “oqilona” yoki о‘rtacha standartlar kiradi. Ikkinchi guruhga quyidagilar tegishli:
– о‘rtacha ish haqi;
– pensiyaning о‘rtacha miqdori;
– uy-joy bilan о‘rtacha ta’minlanganlik;
– aholi jon boshiga tо‘g‘ri keluvchi о‘rtacha daromad;
– turmush sifati kо‘rsatkichlarining о‘rtacha qiymati.
Birinchi guruhdan farqli ravishda ikkinchi guruh standartlari, odatda, meyorlar bо‘lmay, balki ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish darajasining aynan indikatorlari sifatida namoyon bо‘ladi.
Minimal ijtimoiy standartlar insonning tirik qolishi uchun davlat tomonidan ta’minlanadigan kafolatdir. Tirikchilik minimumi inson sog‘lig‘ini saqlash va uning yashash qobiliyatini ta’minlash uchun zarur oziq-ovqat mahsulotlarining, nooziq-ovqat tovarlari va xizmatlarning eng kam tо‘plamini о‘z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytganda, tirikchilik minimumi asosida iste’mol savatchasi inson turmushini ta’minlashning eng kam meyori bо‘lib, u munosib turmushni emas, balki jismoniy tirik qolishni ta’minlaydi. Shubhasiz, mehnatga haq tо‘lashning eng kam miqdori, pensiyaning eng kam miqdori, о‘rtacha jon boshiga tо‘g‘ri keladigan eng kam daromad, eng kam stipendiya tirikchilik minimumidan past bо‘lishi mumkin emas, chunki ta’minotning bu darajasiga erishilmagan taqdirda jismoniy yashash ilojsizligi boshlanadi.

Respublika aholisi turmush samaradorligini oshirishda uy-joy, kommunal xо‘jaligi xizmatining о‘rni.

Xalq farovonligini oshirishning muhim ijtimoiy-iqtisodiy vazifasi uning turmush sharoitini yaxshilashdan iborat; turar-joylarning qulayligi va ularning obodonlashtirish darajasini oshirish, uy-joy fondini ekspluatatsiya qilish va uning xavfsizligini ta'minlash, shaharlar va boshqa aholi punktlarini issiqlik va suv bilan ta'minlash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish.
Shahar iqtisodiyotining eng katta tarkibiy qismi uy-joy kommunal xo'jaligi bo'lib, u uy-joy fondi, kommunal xizmatlar va tashqi obodonlashtirish obektlarini o'z ichiga oladi.
Uy-joy kommunal xo'jaligi tuzilmasi kommunal sektorning ko'p xonadonli, ko'p qavatli binolari va xususiy sektorning yakka tartibdagi uylarini o'z ichiga oladi; suv ta'minoti va kanalizatsiya, shahar elektr transporti (tramvay, trolleybus), mehmonxonalar, sanitariya tozalash xizmatlari, yo'llarni saqlash, obodonlashtirish, qozonxonalar va issiqlik tarmoqlari, mahalliy elektr stansiyalari va elektr tarmoqlari, gaz inshootlari va boshqalar.
Uy-joy kommunal xo'jaligi ijtimoiy sohaning eng nozik qismidir. U uy-joy kommunal korxonalari xizmatlaridan foydalanadigan jamiyatning barcha qatlamlari manfaatlarini buzadi. Xizmatlar iste'molchilaridan olingan mablag'lar hisobidan budjet shakllantiriladi.
“Uy-joy kommunal xo‘jaligi islohoti”dan so‘ng uy-joy kommunal xo‘jaligini boshqarish xususiy qo‘llarga o‘tdi. Fuqarolar uy-joy kommunal xo'jaligini boshqarish uchun xususiy firmalar orasidan pudratchilarni tanlashning rasmiy huquqini oldilar. Ammo uni amalga oshirish deyarli mumkin emas. Fuqarolarning tanlovi, albatta, tuman hokimiyati tomonidan ma'qullanishi kerak, agar bu ularga shaxsiy manfaat va'da qilmasa, ular hech qachon qilmaydi.
Uy-joy kommunal xo'jaligi, uning barcha operatsion faoliyati insonning ehtiyojlarini qondirishga, uning barcha qobiliyatlarini rivojlantirish uchun sharoit yaratishga qaratilgan. Aholi turmush sharoitini izchil yaxshilash, turmush farovonligi va madaniy darajasini yuksaltirishni ta’minlab, xalq xo‘jaligining boshqa tarmoqlarida ham mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qilmoqda.
Uy-joy kommunal va xalq xo'jaligining boshqa tarmoqlari o'rtasida bevosita va bilvosita aloqalar mavjud. Masalan, issiqlik va gaz inshootlarining rivojlanishi ko'p jihatdan energetikaning rivojlanishi bilan belgilanadi. Bu issiqlik va gaz ta’minoti aholi, maishiy va sanoat iste’molchilarining energiyaga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga qaratilganligi hamda mamlakat energiya ta’minoti tizimining ajralmas qismi ekanligi bilan izohlanadi. Boshqa tomondan, iste'molchilarni elektr energiyasi va gaz bilan ta'minlashning rivojlanish qonuniyatlari elektr energetikasi va gaz sanoatining rivojlanishi ta'sirida shakllanadi.
Sanoat va kommunal xo‘jaliklarda gazdan foydalanish mehnat unumdorligini, turli korxonalarning ishlab chiqarish quvvatlarini oshirishga, ishlab chiqarish tannarxini, yoqilg‘i sarfini kamaytirishga va hokazolarga yordam beradi. Sanoat korxonalari esa o‘z navbatida gaz sanoatini uskunalar bilan ta’minlamoqda. Bu gaz sanoati va shahar sanoati o'rtasidagi mustahkam iqtisodiy aloqalarni belgilaydi.
Ta'kidlash joizki, uy-joy-kommunal xo'jaligining asosiy vazifasi - kommunal xizmatlar darajasi va sifatini oshirishni hal qilish tashqi muhitni muhofaza qilish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish bilan birgalikda ta'minlanishi kerak.
Atrof-muhitni muhofaza qilish ko'p jihatdan uy-joy kommunal xo'jaligi korxonalari faoliyatiga bog'liq: oqava suvlarni inson salomatligi uchun xavfli zaharli kimyoviy moddalardan, patogen bakteriyalar va viruslardan tozalash.
Tabiiy gazdan kundalik hayotda foydalanish, hududni tozalash, maishiy chiqindilarni qayta ishlash, shaharlarni ko‘kalamzorlashtirish va hokazolar insonni o‘rab turgan tabiiy muhitni asrash va yaxshilash, ekologik muvozanatni saqlashga qaratilgan.
O‘zbekistonning o‘ziga xos sharoitlari (issiq iqlim, daryolarda suv loyqaligining mavsum bo‘yicha sezilarli o‘zgarishi, suv iste’molining yuqori ko‘rsatkichlari va boshqalar) ichimlik suvini tozalash texnologik jarayonlarini doimiy o‘rganish va takomillashtirishni taqozo etadi.
Afsuski, O‘zbekistondagi loyihalash va suv xo‘jaligi tashkilotlari tomonidan o‘rganilgan va tasdiqlangan yer osti suv zaxiralaridan to‘liq foydalanish masalalariga yetarlicha e’tibor berilmayapti. Respublikamizning ayrim hududlarida yer osti suvlari boshqa maqsadlarda va ularni tanlashning yetarli gidrogeologik asoslarisiz iste’mol qilinadi, bu esa zahiralarning kamayishiga va yer osti suvlari sifatining yomonlashishiga olib keladi.
Atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha chora-tadbirlar kompleksida qattiq maishiy chiqindilarni olib tashlash va zararsizlantirish muammosini hal qilish muhim o'rin tutadi. Ularni poligonlarga ko'mishning an'anaviy va keng tarqalgan usulini qoniqarli deb hisoblash mumkin emas, chunki u katta maydonlarni begonalashtirishni o'z ichiga oladi va katta transport xarajatlarini talab qiladi.
Yonish chiqindilar miqdorini kamaytiradi, ammo ixtisoslashgan korxonalarda dastlabki materialni qayta ishlash orqali utilizatsiya qilinishi mumkin bo'lgan qimmatli moddalarni yoqib yuboradi.
Uy-joy kommunal xo'jaligi iqtisodiy rivojlanishning umumiy qonuniyatlari ta'sirida ham, gaz sanoati, kommunal xo'jalik, energetika va xalq xo'jaligining boshqa tarmoqlari rivojlanishi ta'sirida ham shakllanadi. Tarmoqli xususiyatlarning mavjudligi ushbu qonuniyatlarning ma'lum bir sohada namoyon bo'lishini belgilaydi, ularni o'rganish va bilish unga qo'yilgan vazifalarni eng samarali hal qilish imkonini beradi.
Uy-joy kommunal xо‘jaligi tizimi aholi turar joylari, ma’muriy va ishlab chiqarish binolari, noishlab chiqarish va ijtimoiy sohada foydalanilayotgan binolar, inshootlar, hududlar va uzatuvchi magistrallarga xizmat kо‘rsatuvchi, foydalanishni tashkil etuvchi, qurilish-ta’mirlash, transport, energiya ishlab chiqaruvchi va boshqa turli tovar va xizmatlarni amalga oshiruvchi korxonalardan tashkil topgan, keng qamrovli faoliyatining pirovard natijasi inson hayot faoliyatini tashkil etuvchi, shahar infratuzilmasini rivojlantiruvchi va ekologik muhitni yaxshilashga xizmat qiluvchi soha hisoblanadi.
Uy-joy kommunal xо‘jaligi tizimining о‘ziga xos xususiyati uning kо‘p tarmoqliligi va turli-tuman xizmatlardan tashkil topganligidadir. Kо‘p soha va tarmoqlardan tashkil topgan uy-joy kommunal xо‘jaligi tizimi о‘z navbatida, turli tashkiliy-huquqiy va iqtisodiy asosdagi ishlab chiqarish va noishlabchiqarish sohasi korxona va tashkilotlariga xizmat kо‘rsatadi, ular faoliyatini tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Uy-joy kommunal xо‘jaligi aholini farovon hayot kechirishi uchun shart-sharoitlarni yaratish bilan bog‘liq ekan albatta, aholi yashaydigan shahar va qishloqlarda turli xildagi kommunal xizmatlarga ehtiyoj mavjud bо‘ladi. Doimiy yashash joylarida aholi sonining kо‘payib borishi о‘z navbatida kommunal xizmatlarga ehtiyojning ortib borishiga olib keladi. Masalan, hozirgi kunda chekka hududlarda joylashgan kichik qishloqda faqat elektr energiyasi ta’minoti tashkil etilgan, qishloq joylari va aholi yashash markazlarida (posyolkalar) elektr energiyasi, gaz va ichimlik suvi ta’minoti tizimi faoliyat kо‘rsatsa, shaharlarda esa kommunal xizmatlarning turli-tuman shakllari mavjud. Kommunal xо‘jaligi tizimi va kommunal xizmatlarning tashkil etilish darajasi aholiga farovon yashash uchun yaratilgan shart-sharoitni kо‘rsatadi. Aholi sonining kо‘payib borishi ma’lum hudud chegaralarining kengayib borishiga, kommunal xizmatlar tizimining takomillashib borishiga va vaqt о‘tishi bilan qishloq joylarining aholi yashash markazlariga, aholi yashash markazlarini esa shaharlarga aylanishiga olib keladi.
Uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasida qoida tariqasida, funksional ahamiyatga ega bо‘lgan barcha kо‘rinishdagi faoliyat turlari tushunilib, ijtimoiy ishlab chiqarish sharoitida aholiga xizmat kо‘rsatish va realizatsiya qilish jarayonlarini ifodalaydi⁹. Ularning faoliyatidan bog‘liq ravishda takror ishlab chiqarish jarayonida uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasi faoliyat kо‘rinishlari bо‘yicha ehtiyojlarni qondirish xususiyatlariga kо‘ra, ahamiyatli ravishda bir-biridan farqlanadi. Uy-joy kommunal xizmatlar nafaqat ehtiyojlarni qondirishda, balki aholi ehtiyojlari shakllanishini maqsadga yо‘naltirilgan holda imkoniyat yaratadi. Uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasida kichik korxonalarning keng miqyosda rivojlanishi tadbirkorlik faoliyati rivojlanishi, aholining qо‘shimcha daromadlari oshishi, ish bilan bandlik va ish о‘rinlari sonining yuksalishiga, shuningdek asosiy ishdan tashqari nostandart ish bilan bandlikni ta’minlash imkoniyatini yaratadi.
Shahar bu yirik aholi yashovchi ma’muriy hudud bо‘lib, u ishlab chiqarish, savdo va madaniyat markazi hisoblanadi. Shahar kommunal xо‘jaligi tizimi nafaqat aholining farovon yashashi uchun shart-sharoit yaratuvchi, balki barcha turdagi ishlab chiqarish va xizmat kо‘rsatish korxonalari, ijtimoiy soha va ma’muriy boshqaruv tizimi korxona va tashkilotlariga turli kommunal xizmatlar kо‘rsatuvchi korxonalar majmuasidan tashkil topadi. Yuridik mavqega ega bо‘lgan har qanday korxona о‘z faoliyatida kommunal xizmatlarning u yoki bu turlaridan foydalanadi.
Uy-joy kommunal xо‘jaligi – bu murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizim bо‘lib, u aholi hayotiy ehtiyojlarini qondiradi. Uy-joy kommunal xо‘jaligi sohasida iqtisodiyotning turli tarmoqlariga tegishli bо‘lgan korxona va tashkilotlar tomonidan aholi turmushida gaz, suv, issiqlik energiyasi kabi zarur bо‘lgan resurslar etkazib berilishi bilan birga ularda katta miqdordagi mehnatga layoqatli aholini ish о‘rinlari bilan ta’minlaydi.

О‘zbekiston Respublikasida uy-joy, kommunal xо‘jaligi tarmog‘ini rivojlanishini tartibga solishda mahalliy hokimiyat organlari rolining о‘sishi

О‘zbekiston Respublikasida uy-joy kommunal xо‘jaligi tarmog‘ini Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish Vazirligi boshqaradi. О‘zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish Vazirligi 2017 yil 18 apreldagi О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish tizimini boshqarishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida"gi PF-5017 - sonli Farmoniga asosan tashkil etilgan.

О‘zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish vazirligining asosiy vazifalari va faoliyat yо‘nalishlari:
- uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasida yagona davlat siyosatini yuritish va tarmoqlararo muvofiqlashtirishni amalga oshirish;
- kо‘p xonadonli arzon uylar qurilishi bо‘yicha davlat dasturlari amalga oshirilishini ta’minlash, kо‘p xonadonli arzon uylar, suv ta’minoti, kanalizatsiya, issiqlik ta’minoti obektlari qurilishi bо‘yicha buyurtmachi funksiyalarini amalga oshirish, eski va avariya holatidagi uy-joylar buzilishini tashkillashtirish;
- kо‘p xonadonli uylarning texnik holatini monitoring qilish, shu jumladan, kо‘p xonadonli uy-joy fondini mukammal va joriy ta’mirlash ishlarini tashkil qilish;
- xususiy uy-joy mulkdorlari shirkatlari faoliyatini muvofiqlashtirish, kо‘p xonadonli uy-joy fondini saqlash, ulardan foydalanish va eksplutatsiya xarajatlarini aniqlash bо‘yicha talablarga, kо‘p xonadonli uylarni texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari va normalariga, kо‘p xonadonli uylarga tutash hududlarning sanitariya normalari, qoidalari va gigiyena normativlariga muvofiq holda saqlanishiga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
- suv ta’minoti va kanalizatsiya obektlari, issiqlik ta’minoti tizimlari, aholi punktlarini rivojlantirish sxemalari va bosh rejalari bilan bog‘lagan holda rivojlantirish, modernizatsiya va rekonstruksiya qilish dasturlarini ishlab chiqish hamda ularning sifatli bajarilishini tashkillashtirish, mazkur soha tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish va boshqaruvini ta’minlash;
- uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish tizimiga resurs va energiya tejaydigan texnologiyalar hamda uskunalarni tatbiq etish, jumladan, uy-joy kommunal xо‘jaligi obektlarini zamonaviy hisoblash о‘lchov asboblari bilan jihozlash, qurilish-montaj ishlari tannarxining pasayishini ta’minlaydigan zamonaviy va sifatli qurilish materiallari hamda buyumlarini keng qо‘llash;
- uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish bо‘yicha takliflar tayyorlash, rivojlangan xorijiy mamlakatlarning ilg‘or tajribasini inobatga olgan holda uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatishning zamonaviy shakl va usullarini ishlab chiqish hamda joriy etish;
- О‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda suv ta’minoti, kanalizatsiya, issiqlik ta’minoti bо‘yicha kо‘rsatiladigan xizmatlar tarif siyosatini shakllantirish, uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasi tashkilotlarining iqtisodiy barqarorligini mustahkamlash yuzasidan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish;
- uy-joy kommunal xizmat kо‘rsatish sohasi uchun kadrlar tayyorlash bо‘yicha takliflar kiritish, о‘quv amaliyotlarini chet ellarda о‘tkazishni nazarda tutgan holda kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etish, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, dasturiy mahsulotlar, idoraviy axborot tizimlari va ma’lumotlar bazasi joriy etilishini nazarda tutish.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan keyin о‘tgan 30 yillik vaqt mobaynida iqtisodiyotning barcha sohalari kabi uy-joy kommunal xо‘jaligi sohasida ham islohotlar amalga oshirildi. Uy-joy kommunal xо‘jaligi sohasida amalga oshirilayotgan tarkibiy о‘zgarishlarning qonuniy-huquqiy asoslari shakllantirildi hamda kommunal xо‘jaligini boshqarish tizimi isloh qilindi. Sohadagi korxona va tashkilotlar faoliyati erkin bozor tamoyillari asosida tashkil etildi. Iste’molchi va xizmat kо‘rsatuvchilar о‘rtasida shartnomaviy munosabatlar joriy etildi. Kommunal xizmatlar sohasida bahoni shakllantirish va yoqilg‘i resurslarni iqtisod qilish bо‘yicha ijobiy natijalarga erishildi. Respublikamizda turar joylarni boshqarish, ularga xizmat kо‘rsatish va ularni ta’mirlash bо‘yicha xizmatlar kо‘rsatishning aniq bozorini shakllantirish ishlarini tubdan yaxshilash, aholining kо‘p kvartirali uylarni saqlash va mukammal ta’mirlashdan manfaatdorligini oshirish, shuningdek, uy-joy mulkdorlari shirkatlarining о‘zini - о‘zi boshqarish instituti sifatida shirkatlarning nufuzini, tashkiliy va moliyaviy mustaqilligini hamda ular faoliyatining samaradorligini oshirish maqsadida 2006 yil 12 aprelda О‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xususiy uy-joy mulkdorlarining shirkatlarini yanada rivojlantirish va turar joylarga xizmatlar kо‘rsatishning aniq bozorini shakllantirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida”gi 64-sonli Qarori qabul qilindi. Mazkur Qarorga muvofiq uy-joy kommunal xо‘jaligi sohasini rivojlantirishning keng qamrovli dasturi ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda. Bugungi kunda aholini har tomonlama shinam va qulay uy-joylar bilan ta’minlash, uy-joy massivlari atrofidagi infratuzilmalarni obod qilish yuzasidan olib borilayotgan ulkan ishlar odamlarning kayfiyati va dunyoqarashiga, ularning hayot sifatiga qanday kuchli ta’sir kо‘rsatayotgani haqida ortiqcha sо‘z yuritishning zarurati yо‘q.
Uy-joy kommunal xо‘jaligi tizimi tarkibiga kiruvchi korxona va tashkilotlar, kо‘rsatadigan xizmat turlaridan kelib chiqib, asosan quyidagi guruhlarga bо‘linadi: