Икки хил қумнинг донадор таркиби қуйида берилган (1-жадвал)

1.2. Масалалар ва топшириқлар


1-Масала. Икки хил қумнинг донадор таркиби қуйида берилган (1-жадвал).
№1 ва №2 қумларнинг элакдаги айрим қолдиқлари миқдори, %.
1-жадвал

№ т/р	Элак кўзларининг ўлчамлари, мм
	5	2,5	1,25	0,63	0,315	0,16	0.16 дан ўтгани
№1	1	3	21	20	36	11	8
№2	0,5	1,5	10,5	12	26	37	12,5

Тўла қолдиқлар миқдори ва қумнинг йириклик модули М_й аниқлансин, шунингдек қумнинг ишлатишга яроқли ёки яроқсизлиги кўрсатилсин.
Ечиш: юқорида берилган (жадвал.1) қумнинг донадорлик таркиби бўйича тўла қолдиқлар миқдори қуйидаги формула орқали аниқланади.
А_i=а₅+а_2,5+а_1,25+а_0,63+а_0,315+а_0,16
бу ерда: а₅, а_2.5+...а_i – елаклардаги айрим қолдиқлар миқдори (% ҳисобида).
№1 таркибли қум учун тўла қолдиқлар миқдори, %:
А₅=1; A_2,5=1+3=4; A_1,25=1+3+21=25; A_0,63=1+3+21+20=45; A_0,315=1+3+21+20+36=81; A_0,16=1+3+21+20+36+11=92.
№2 таркибли қум учун тўла қолдиқлар миқдори, %.
A₅=0,5; A_2,5=0,5+1,5=2; A_1,25=0,5+1,5+10,5=12,5; A_0,63=0,5+1,5+10,5+12=24,5; A_0,315=0,5+1,5+10,5+12+26=50,5; A_0,16=0,5+1,5+10,5+12+26+37=87,5.
Қумнинг йириклик модули қуйидаги формула орқали аниқланади:
М_й=
№1 таркибли қум учун йириклик модули:
М_й= =2,48.
№2 таркибли қум учун йириклик модули:
М_й= =0,93
Юқорида аниқланган натижалар бўйича қуйидагича хулоса қилиш мумкин:
№1 қумнинг № 0,63 элакдаги тўла қолдиқлар миқдори А_0.63=45% < 50%, ва йириклик модили М_й=2,48 < 2,5, демак №1 қум-ўртача қумлар гурихига киради [ ].
№2-кумнинг № 63 олақдаги тўла қолдиқлар миқдори А_0.63=24,5 ва йириклик модули М_й=0,93 < 1, демак №2 қум жуда майда қумлар гурухига киради [ ].
Демак, ўзининг донадорлик таркиби бўйича №1 қум бетон тайёрлаш учун яроқли хисобланади. №2 қумнинг эса жуда майда қумлар гурухига киради ва уни бетон тайёрлашда ишлатиш учун унинг донодорлик таркибига йирик қум қўшиб сифатини яхшилаш тавсия этилади.
2-масала. Қуйдагилар берилган: Қумнинг ўйма (тўкма) зичлиги ρ_m=1520 кг/м³; хақиқий зинчлиги ρ=2630 кг/м³. Шу қум намунасининг нам холдаги массаси m₁=500 г ва қуритилган холдаги массаси m₂=480 г. Қумнинг ғоваклиги ва намлиги аниқлансин.