Ilk davlatchilikka asos solinishi va o’zbek davlatchiligining miloddan avvalgi tarixi

Ilk davlatchilikka asos solinishi va o’zbek davlatchiligining miloddan avvalgi tarixi
Reja:

1. 
   Vatanimiz xududida dastlabki davlatchilik nishonalarining yuzaga kelishi.
   
2. 
   «Avesto»da Vatanimiz xududidagi dastlabki davlat uyushmalari xakidagi ma`lumotlar.
   
3. 
   Davlat uyushmalarining uziga xos jixat va xususiyatlari.
   

Markaziy Osiyo xududlari, jumladan O’zbekiston xududlari dunyoning eng qadimgi odamlar yashagan makonlardan biridir. Bu xududlarda odamlar kachondan boshlab yashay boshlangan degan savolga bir kancha javoblar beriladi. Ba`zilar dastlabki odamlarning izlari bundan 500 ming yil ilgari topilgan deyishsa, boshqalar 800 ming yil ilgari yashagan deydilar.

Fargona vodiysida Sele-Ungur goridan paleolit davriga oid odam koldiklari topilgandan keyin bu xududlarda qadimgi ajdodlarimiz 1 million yildan xam ilgarrok yashaganliklari isbotlandi.
Umuman O’zbekiston xududlari dunyo tsilivizatsiyasi uchoklaridan biri bulganligi shubxasizdir. Markaziy Osiyoning kulay geografik tuzilishi, iklim sharoitlari bu xududda yashash uchun goyat kulay sharoit yaratgan.
O’zbekiston xududlaridan juda kuplab qadimgi davrga oid arxeologik yodgorliklar topilgan. Bu yodgorliklardan kazib olingan moddiy ashyolar qadimgi ajdodlarimizning ijtimoiy-iktisodiy turmushi xakida boy ma`lumotlar beradi. Arxeologik manbalar taxlili xulosasiga kura O’zbekiston xududlaridagi qadimgi ajdodlarimiz asosan daryo buyi manzilgoxlarida yashaganlar. Ovchilik, termachilik bilan bir katorda xunarmandchilik bilan tula-tukis vujudga keldi. Daryo buylarida yoki vodiylikdagi tekis dexkonchilikka kulay erlarda dexkonchili madaniyati rivojlangan.
Sun`iy sugorishga asoslangan dexkonchilikka utish O’zbekiston xududlarida eramizdan avvalgi 3 ming yilliklarda paydo buldi. Dexkonchilikning rivojlanishi odamlarning utrok xayot kechirishi jarayonini kuchaytiradi. Bu xol madaniyatning iktisodiy va ijtimoiy asoslarining tezkorlik bilan rivojlanishiga olib keldi. endi qadimgi ajdodlarimiz urug jamoasi asoslari buyicha emas, balki ishlab chikarish manfaatlari asosida guruxlashib yashaganlar. Ma`lum manzilgoxlarda patriarxal tizim asosida yuzdan ortik oilalar birlashganlar va bu oila jamoani boshqarish ular orasidan saylangan oksokol ixtiyorida bulgan. eng qadimgi yozma yodgorlik bulmish «Avesto»da oksokollar kengashi Nmanapati nomi bilan kayd qilingan. Bu katta oila boshligi degan ma`noni bildiradi. Oksokollar kengashi katta kuchga ega bulgan. Ularning kulida diniy va dunyoviy xokimiyat birlashgan. Sinfiy tabakalanish jarayoni kuchaygan sari jamiyatni boshqarish ogirlashib borgan.
Eramizdan avvalgi 1-ming yilliklarga kelganda ibtidoiy jamoa tuzumi uzining oxirgi boskichini utayotgan edi. Temirning kashf qilinishi ibtidoiy jamoa tuzumini buzub yubordi. U dexkonchilik va xunarmandchilikning rivojlanishiga ta`sir kursatdi, chorvachilik dexkonchilikdan tamoman ajralib chikdi. Xunarmandchilikning rivojlanishi bois ilk shaxarsozlik madaniyati belgilari-bozorlar paydo bulib keng kulamli mol ayirboshlash kuchaydi. Natijada Urta Osiyoda ilk shaxar davlatlar vujudga keldi. SHaxar-davlatlarning vujudga kelishi bilan xunarmandchilik va binokorlik xan taraqqiy eta boshladi. SHaxar davlatlarda savdo-sotik, mol ayirboshlash jaroyonlari tabora boshlanib rivojlanib, kengayib bordi
O’zbekiston xududlaridagi bronza va temir davridagi yodgorliklari komplekslarini o’rganish bu xududda iktisodiyot va madaniyatning yuksak darajada taraqqiy etganini va bu erda qadim davrlardanok sinfiy jamiyat shakllana boshlaganini kursatadi. SHuni kayd etib utmok joizki, Markaziy Osiyodagi kuldorlik jamiyati ikki daryo oraligi va Misrdagi kuldorlik singari taraqqiy etmagan. Bu erda kulchilik uklad sifatida mavjud bulsada, jamoa mavkei katta bulganligidan u taraqqiyotning yukori chukkisiga kutarila olmagan. SHu bois, Markaziy Osiyodagi kulchilik «Osiyocha ishlab chikarish usuli» deb talqin qilingan.
Markaziy Osiyoning uziga xos tabiy, geografik va xujalik iktisodiy sharoitlari xususan, bu erda sugorma dexkonchilik madaniyatining ustunligi kullar mexnatiga nisbatan dexkonlar mexnatini ustunrok mavkeda bulishini ta`minladi.


A D A B I YO T L A R

1. 
   I.A.Karimov «Tarixiy xotirasiz kelajak yuk» T. «SHark» 1998 y.
   
2. 
   «Vatan tuygusi» T. «O’zbkiston» 1996 y.
   
3. 
   Askarov A. «O’zbekiston tarixi» T. «Ukituvchi» 1994 y
   
4. 
   Karimov SH., SHamsutdinov R. «Vatan tarixi» 1-kitob Toshkent, «Ukituvchi» 1997 y
   
5. 
   Boynazarov F. «Antik dunyo» T. «Mexnat»1998 y
   
6. 
   /ulomov YA. «Qadimgi madaniyatimiz izlaridan» T. «Fan» 1962 y
   
7. 
   «Ipak yuli afsonalari» T. «Fan» 1993