“Ilk qadam” dasturi Maktabgacha ta’limning tayanch dasturi

Ilk yoshdagi bola nutqining o‘z vaqtida va to‘g‘ri rivojlanishi akdiy rivojlanishning asosidir. Nutq vositasida bola bilan kat-talar o‘rtasida turli munosabatlar o‘rnatiladi. Yaxshi rivojlangan nutq ruhiy jarayonlarning (xotira, tafakkur, xayol va boshqalar) rivojlanishiga, bolalarning bog‘cha davridagi va undan keyingi fa-oliyatlariga katta ta’sir ko‘rsatadi.

Bolalar nutqining rivojlani­shi bilan kattalar nutqining tarbiya vositasi sifatidagi roli or-tib boradi. Aksincha, bolaning bog‘cha yoshigacha bo‘lgan davrida nutqning ri­vojlanishiga tarbiyachi-hamshiraning yetarlicha axamiyat bermaganli-gi, unga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatmaganligi natijasida bolalar bog‘-cha yoshida (3-4 yoshda) xam nutqni yaxshi egallay olmaydilar. Bolalar nutqni ancha kechikib egallashlari sababli,

ularning nutqida so‘zlar mikdori yetishmaydi, grammatik xatolar, talaffuzida nuqsonlar, juda ko‘p bo‘ladi. Buning oqibatida bola o‘z fikrini boshqalarga bildirishga qiynaladi, atrofdagilar bilan muomala qilish imko-niyatlari cheklanadi.

Bola nutqini ilk yoshdan boshlab to‘laqonli o‘stirish sohasida olib borilgan izla-nishlar natijalariga ko‘ra, kattalarning bola bilan yakindan muno-sabatda bo‘lib, kulay shart-sharoitlar yaratishlari nutqni o‘z vaqti-da o‘stirish imkonini beradigan tarbiyaviy ta’sirning asosiy shak-lidir.

2.Bir yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq o‘stirishning tayyorgarlik bos­kichi. Ilk yoshdagi bolalar nutqining rivojlanishi ikki davrdan iborat: 1.tayyorgarlik davri. Bu davr bir yoshgacha bo‘lgan bolalar xayoti-ni o‘z ichiga qamrab oladi; 2.nutqning mustaqil rivojlanishi davri. Bu davrga ikki va uch yoshdagi bolalar kiradi.

Bolaning tug‘ilgandan keyin bir yoshgacha bo‘lgan davri nisbatan kam harakat va «nutqsiz» taraqqiyot davridir. Bu davrda bolaning o‘sishi va taraqqiyoti oila va yaslidagi sharoitga va tarbiyaga bog‘liq bo‘ladi. Lekin shunday bo‘lsa ham bu davr har jihatdan juda ildam rivojlanish davridir.

Bola hayotining birinchi yilida bolaning har tomonlama tarbiya-siga katta ahamiyat berish va kuyidagilarni amalga oshirish lozim: ko‘ruv, eshituv organlari, sezish taassurotlarini, emotsyonal his-tuyg‘ularni bolaning jilmayishi, kulishi, narsa-buyumlar bilan harakat qilishini shakllantirish.