Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 27.02.2023 
30-SON
HTTPS://ACADEMICSRESEARCH.COM/INDEX.PHP/CONFERENCE
 
41 
lozimligini aytadilar. Bunday nutqning kommunikativligi va muloqotning
madaniyligi , so‘z sehri uning ma’no noziklari haqida ko‘pgina talqinlar
mavjud.Jumladan, xalqimizning noyob durdonasi bo‘lgan qadimgi yozma
bitiklardan ,,Kul Tegin ‘‘yodgorligida ham nutqning madaniylik belgisini
ko‘rsatuvchi bek xislatlari talqin qilingan. Asarda bekning shirin so‘zli ekanligi , 
go‘zal muomalasi uchun boshqa yurtdagi xalqlarni ham o‘z atrofida birlashtirgani 
aytilgan.
Tabg‘ach budun so‘zi chuchuk, 
Og‘izi yumshoq ermish. 
Suchuk so‘zi , yumshoq qiliq(la) avrab, 
 
Yiroq budunni ancha yaqinlatar ermish
1
 
Ko‘rinib turidiki , ming lashkar bilan olinmagan , yerlar bir kalom qudrati ila 
egallash mumkin. So‘z shunday tengsiz kuchki , u dushmanni do‘stga , do‘stni esa 
dushmanga aylantirishi mumkin. Chunki kishi birgina so‘zi bilan kimningdir qalbiga
jarohat yetkazishi yoki kimnindir ko‘nglini obod etishi mumkin. Yana bir buyuk
alloma asaridagi ko‘ngil va tilning birligi haqidagi mulohaza ham juda e’tiborlidir. 
Unda quydagicha talqi berilgan: 
Til so‘z kishi ko‘nglini bilish uchun belgi edi, 
Ko‘ngul til ola ( ya’ni boshqa)bo‘ldi , kimga ishonayin. 
Bunda Yusuf Xos Hojib kishining tilidagi so‘z bilan uning qalbidagi so‘z bir
bo‘lishi lozimligi ,aksincha bo‘lganda esa u kimga ishonish mumkinligini ham 
bilmay qolishini ta’kidlaydi. Insonlarning tili bilan dili birligi uning hayotidagi 
insoniy fazilatlarining eng gultoji ekanligi aytadi. 
Sharq adabiyotining yana bir buyuk allomasi Ahmad Yugnakiy o‘zining ,,Hibbat
ul-haqoyiq ‘‘asarida ham ayni shu mavzuda qimmatli fikrlar keltirib o‘tgan. 
Qizil til qora ashadiy yovdir, 
Bu ashaddiy yovni mahkam tut ,tinch bo‘l 
1
A. Qayumov Qadimiyat obidalari .-Toshkent: Adabiyot va san’at, 1972.-B.135.

---