Ilmiy tadqiqotlarda statistik metodlar

Savol va topshiriqlar
1. Ilmiy izlanuvchining metododlogik madaniyaii deganda nima tushiniladi?
2. Ilmiy izlanuvchida metodologik madaniyatni tarkib toptirish darajalariga izoh bering.
3. Ilmiy izlanuvchida metodologik madaniyatni tarkib toptirishning beqaror-empirik darajasini sharhlang.
4. Ilmiy izlanuvchida metodologik madaniyatni tarkib toptirishning tadqiqotchilik darajasini bayon eting.
5. Ilmiy izlanuvchida metodologik madaniyatni tarkib toptirishning evristik darajasini sharhlang.


6-Mavzu. Pedagogik muammoni tanlash va pedagogik tadqiqot mavzularinishakllantirish. Pedagogik tadqiqotlaming dolzarbligini aniqlash.


Tayanch tushunchalar: muaramo, pedagogik muammo, tadqiqot muammosi, mavzu, tadqiqot mavzusi, tadqiqot natijasi.

Pedagogik tadqiqotlar muammosi. Ilmiy tadqiqot muammoniqo‘yishdan boshlanadi. Falsafada muammo anglanish paytida obyektivpaydo bo‘luvchi savol yoki savollar jam lanm asi majmui sifatidaaniqianadi, ularning yechimi rnuhim amaliy yoki nazariy ahamiyatnio ‘zida aks ettiradi. Muammoning tuzilishida quyidagi savol ko‘ndalangturadi: “Avval fanda m a’lum boMmagan qaysi jihatni o'rganm oqkerak?” (V.V.Krayevskiy).Tadqiqot muammosi fan va amaliyot uchun birdek dolzarb bo‘lishikerak. Muammo - bu “bilmaslik haqidagi bilim”dir. M uammo tuzilishita’lim amaliyoti (ta’lim va tarbiya) pedagogika fani (didaktika, tarbiyanazariyasi, metodika) holatining obyektiv ilmiy tahlili natijasihisoblanadi, uning maqsadi ilmiy “bilim” va “bilmaslik” chegaralarinianiqlashdir. Masalan, tadqiqotchi muammoni quyidagicha ifodalabberadi: “Didaktik tadqiqotlam ing qanday sifat mezonlari mavjud?”Aslida pedagogik tadqiqotlam ing sifat mezonlari m etodolog olimlarE.V.Berejnova, V.M .Polonskiy, V.V.Krayevskiy, V.I.Zagvyazinskiy,V.A.Slastiyonin kabilar tomonidan tizimlashtirilgan, asoslangan, ishlabchiqilgan. Yuqorida ifodalangan muammo aslida “tadqiqotchiningo ‘zining muammosi”, ya’ni u mazkur masala haqida yetarlicha bilimga ega emas ilmiy muammo ta’lim yoki tarbiya amaliyoti, pedagogik nazariyadatopilgan ziddiyatlar asosida ifoda etiladi.

Ziddiyat - bu “qaramaqarshilik”,“mos emaslik”, masalan, pedagogik jarayon komponenttariorasida - maqsadi va mazmuni, mazmuni va metodik vositalari bilan.Qarama-qarshilik va «ziddiyatlar» amaliyotda - ilmiy tadqiqotlarolib borish uchun hali sabab emas! Amaliyotdagi har qaysi ziddiyat hamfan vositasitalari yordamida hal bo‘lavermaydi. Qoiaversa, fanziddiyatlami echmaydi, balki asboblarni ularning yechimi uchun sharoitsifatida ishlab chiqadi. A.M.Novikovning ta’kidlashicha, pedagogik tadqiqot muammosi mantiqan o'rnatilgan qarama-qarshilikdan sizibchiqadi: faqat fanga oid, ilmiy bilimning yassiligiga olib o ‘tilgan, fantilida ifodalangan jihatlardangina ajratib oiinadi.
Qarama-qarshilikyechimining dastlabki sharti-vositasi ishlab chiqilganda, variant mavjudbo‘ladi. Ilmiy ish bilan amaliy masalani ajratib olish muhim. Amaliymasaladan ilmiy m uam m oga o ‘tish uchun, ikki tartibni amalga oshirishkerak: berilgan amaliy masalani echish uchun qaysi ilmiy bilimlarkerakligini aniqlash; ushbu bilimlar fanda borligini aniqlash; agarbilim lar bor boTib, ularni tanlab olish, tizimlashtirish, foydalanish zarurbo‘lsa, u holda ilmiy m uammoning o ‘zi mavjud emas; agar keraklibilimlar yo‘q bo‘lsa yoki to ‘liq boim asa, muammo yoki muammolarmajmui yuzaga keladi.Tadqiqot muammosi dolzarblik, yangilik, nazariy ahamiyat(o‘sishga ko‘maklashish, nazariy bilimlarni takrorlash emas) va amaliyahamiyat (ta’limiy am aliyotning real masalalari yechimini topishgayordam berish) talablariga javob berishi lozim.
Ilmiy m uam m oni tuzish uchun quyidagi jihatlarga e’tibor qaratishkerak:
- ta ’lim am aliyotining tanqidiy tahlilini amalga oshirish (anketalashtirish,testdan o ‘tkazish, ekspertli baholash uslubi va b.), liningsifati va effektivligini aniqlash, amaliyot holatini determinatsiyalovchifaktorlar, “qaram a-qarshiliklar”, «ziddiyatlar», kelishmovchiliklarnishakllantirish;
- fanda am aliyot qarama-qarshiliklarni echish vositalari ishlabchiqilganmi, shuni aniqlash (ilmiy tadqiqotlar natijalari tanqidiy tahliiiasosida: yondoshuvlar, konsepsiyalar, ta ’lim jarayont modellari, ta ’limmetodikasi), ilmiy “bilim ” va “bilimsizlik” chegaralarini o‘matish (nimaishlab chiqilganu, nim a ishlab chiqilmagan va “fan xaritasida oq dog‘”sifatida nima nam oyot b o ig an );- tadqiqot obyektiga nisbatan, m a’noviy-kategorial apparatniq o‘shgan holda shaxsiy konseptua) pozitsiyani asoslash (tadqiqotchimavjud konsepsiya yoki nazariyaning adepti boMishi mumkin);
- tadqiqotning muammoli maydonini aniqlash, konkretlashtirishva birinchi navbatda shaxsiy tadqiqotning muammosini shakllantirish;
- shaxsiy ilmiy muammoni dolzarblik mezonlari pozitsiyasi,potensial nazariy va amaliy mazmuni jihatidan tanqidiy refleksiyasiniam alga oshirish (M uammo bormi? U dolzarbmi? Yyechimga egami?Uning yechim iga nazariy va amaliy extiyoj bormi? Pedagogik fanzamonaviy rivojlanish bosqichida uning yechimi mavjudmi?). M uammo ko‘pincha so‘roq gap shakiida shakllanadi. Muammotuzilishi mono- polikomponentli bo‘lishi mumkin. Muammoning monokomponentlituzilishida muammo bitta masaladan iborat boMadi. («M agistrantlarda pedagogik-metodologik refleksiyani qandayshakllantirish mumkin?»), polikomponent shakiida - bir necha masala(«Bo‘lajak o‘qituvchilarda metodologik madaniyatni shakllantirishmazmuni va metodlari») muhokama uchun qamrab olinishi mumkin.