Имамов, М. Ф att ахов ахборот технологиялари


Download 3.79 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/102
Sana02.11.2023
Hajmi3.79 Mb.
#1740683
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   102
Bog'liq
Ахборот технологиялари

хизмат курсатиш
табиий равишда маълумотлар базасининг 
тузилиши билан ботик, ахборот-кдцирув тилини ишлаб 
чик,ишга асосланган х,олда курилади. Узига хос намуна булиб, 
иккита асосий ёндашиш \исобланади: фойдаланувчига уни 
к,изик^ирувчи маълумотни ёки дарахтнинг иерархик каталоги 
буйича \ар бир силжиётган к,адами тушунарли булган олдин- 
дан курилган ва тизим томонидан жиддий аникданган йул 
билан 
ёки 
кддирув 
тили 
тизим 
доирасида 
куллаб 
куввагланадиган узининг хусусий к;идирув суровини амалга 
ошириш йули билан амалга оширишига имкон берилади. 
Иккала йулнинг охирги нук,таси булиб, мос келган ахборот 
объектининг дарров олди олиниб (локализация) ва уни 
чик,ариб бериш хкисобланади.
96


Кидирув машинаси тармок ресурсларини сканерлаш жа- 
раёни учун унга киришга рухсат олишига гугри келади, габи- 
ийки, бундай рухсат амалий протоколлардан бирининг дои- 
расида амалга оширилади. Бу билан боглик \олда кидирув 
машиналарини сканерлаш сохдлари: биринчи уринда бу — 
Web 
нинг гиперматнли маълумотлар базаси, GopherSpace ма- 
кони ресурслари, FTP-архивлари буйича фарк килиш ка(бул 
килинган.
Интернет оламида WWW технологиялари революция 
урнатди, ва куйидаги омиллар унинг натижаси булди:
НПр-протоколини амалга оширувчи серверлар сонининг тар- 
юцда кескин усиб бориши;
куп талаб цшинувчи ресурсларнынг бошца мурожаат про- 
токолларини цуллаб цувватловчи серверлардан Web-тугунларига 
утказилиши;
WWW-Gopher, WWW-FTP, WWW-Telnet протоколлараро 
шлюзлар тизимининг ишлаб чик,илиши.
Амалий пагонадаги протоколлар уртасвда шлюзларнинг 
мавжудлиги 
масалан, 
WWW 
кидирув 
машинасига 
FTP- 
архивларининг ресурсларини сканерлашга имкон беради, бундан 
ташкари протоколлараро шлюзлар инфраструктуралари бир 
жинсли ахборот маконини шакллантириш учун етарли эмас 
экан. Натижада тармокда ахборотни \ар томонлама муккамал 
малакали кидириш учун Интернетнинг колган кисмларини 
шлюзлар х*исобига тулик Ураб олинишини тахмин килган \олда 
WWW кидирув машиналарининг бугунги кунда энг ривожланган 
воситалари билан чегараланиб колмасдан, му\ит учун характер- 
ли булган у ёки бошка протоколларининг махсус кидирув воси- 
таларига мурожаат килиш га тугри келади.
Шу сабабли Интернетда ахборотни кидириш бугунги кун­
да технология пагонасига кутарилмокда .
Бундан ташкари, Интернетнинг уз ахборотлари етарлилиги 
тугрисида гапириш учун тармокнинг ахборот кидирув машина- 
лари тизими бугунги пайтда етарлича ривожланган хдообланади. 
Охири шуни англатадики, кидирув воситаларининг тулик хази- 
насини эгаллаб олган ва жойлашиш мантикини тушинган х1олда 
ва тармокдаги турли ахборот объектларининг номланишини ту- 
шунувчи, касбли тайёрланган фойдаланувчи катта э^тимол би­
лан берилган ресурсни агар у кидирув жараёнининг охирги
97


якинлашишлар (итераций) сони давомида \акикатда мавжуд 
булса, уни топишга кодир булади.
Тармокда илдам усиб бораётган мультимедиа воситалари- 
нинг мавжуд булишига карамай, бугунги кунда ахборотни ет- 
казувчи асосий восита булиб, матн хужжатлари булиб 
Колмокда. Кридага кура, кидирувнинг энг самарали воситаси 
булиб, хеч булмаганда берилган турдаги ахборотга мурожаат 
этиш биринчи маротаба юз бераётган ва унинг жойлашган 
жойи ойдин булмаган \олларда фойдаланувчи суровига кура 
КИДириш ^исобланади.
Шунга ‘"юамасдан, бу хрлда \ам жиддий муаммо булиб 
Колади: фойдаланувчи суровига жавоб натижасида олиниб 
жамланадиган масалан, ягона таянч сузини курсатишда 
WWW-са^ифалари маконида у билан дуч келган хужжатлар 
руйхатини к;идириш учун, у минглаб бандларни уз ичига ол- 
ган булиши мумкин. Бундай \олда \ам натижа амалий а\амиятга 
эга булиши мумкин, агар акс эттирилган руйхат фойдаланувчи 
учун хужжатларнининг кузда тутилган а\амияти буйича камайиб 
борувчи тартибини намоён кдлинган булса. Руйхатни бундай 
тартибга солиш ёки хужжатларни хачикий яроклилигига караб 
Каторга кушиш, эски булмасдан ва \а р бир кидирув машина- 
си томонидан уз алгоритмлари доирасида амалга оширилади.
Шундай килиб, Web — \ужжатларини берилган кидирув 
суровининг жавобидаги руйхатдан му^имлиги буйича ажра- 
тиш жараёнида нафакат атаманинг са^ифада такрорланишлар 
сонига караб балки, матн со^асининг (аннотация, мавзу ва 
бош^алар) кайси жойларида кулланилганлигига караб х,ам та- 
биий равишда эътиборга олиш керак экан чунки ойдинки, 
Хужжатнинг асосий маъноли кисмида атаманинг (термин) кай 
даража мослиги, унинг кулланилган жойига боклик- WWW да 
матнни белгилаш учун махсус ажратиш воситаларига эга 
булган HTML тили ишлатилар экан, масалан сахдфадаги тур­
ли пагонадаги сарлав\аларни, Web-са^ифани куриш алгорит- 
мини турли матн майдонлари турли вазнини эътиборга олиб 
етарлича одций амалга ошириш мумкин булади. Бундан 
ташкари, 
WWW 
нинг 
купчилик 
кидирув 
машиналари 
Кидирув суровида уша матн майдонини учрашиши керак 
булган берилган терминни олдиндан беришга имкон беради.
98


Айтилган гапларга хулоса кдлиб, ахборот-кдцирув тизимла- 
рининг икки йуналишдаги ривожи тугрисида куйидагиларни 
айтиш мумкин:

Download 3.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling