Impact Factor: 2 issn-l: 2544-980x buyraklar Biokimyosi

---

Vol. 29 (2022): Miasto Przyszłości 
36 
Miasto Przyszłości 
Kielce 2022 
 
Impact Factor: 9.2
 
ISSN-L: 2544-980X
 
Buyraklar Biokimyosi 
Salaev Otamurod Bahodir o‘g‘li 
1
, Turg‘unboyev Xojiakbar Jamoliddin o‘g‘li 
2
, 
 Qurbanov Jasurbek Suvon o‘g‘li 
3
 
 
 
Abstract: Hozirgi kunda buyraklarning tuzilishini fiziologiyasini va “biokimyosini” bilishimiz zarurdir. Odam 
organizmida buyrak asosiy organlardan biridir, Buyrakning funksiyasini bilishimiz uchun oldin uni biokimyoviy bilishimiz 
zarurdir. Insonning sog„ligi ko„pincha 90% to„g„ri ovqatlanishga bog„liq deyishadi, lekin unitishadiki buyraklardan ishlab 
chiqiladigan siydikni tezda organizmdan chiqarib tashash kerakligini bilishmaydi. Chunki siydikning biokimyoviy 
tuzilishini bilishmaydi. Uning uchun oldin buyraklarning biokimyoviy tuzilishini bilishimiz kerak. Siydik organizmdan 
chiqarilib tashlanmasa, u organizmni zaharlaydi. Hozirgi zamonda dolzarb mavuzlardan biri bu buyrak kasaliklari. 
Buyrakning biokimyoviy kasaliklarini bilishimiz kerak. Buyrakning biokimyoviy kasaliklarini bilish uni oldini olish va uni 
davolashni imkoniyatini beradi. Bu maqolamiz buyraklarning biokimyoviy tuzilishi, buyraklarning biokimyoviy kasaliklari 
va buyraklarning biokimyoviy jarayonlarini ifodalaydi. 
 
Key words: Buyrak, piramidalar, nefronlar biokimyosi, siydik, siydik biokimyosi, filtratsiya. 
Kirish: Buyrakning asosiy vazifasi organizmdan suv va unda erigan moddalami ikkilamchi siydik hosil qilib chiqarib 
yuborishdir. Qondan suv va past molekulyar moddalar nefron koptokchalarida filtrlanadi. Filtratsiyani harakatlantiruvchi 
kuch koptokcha kapillyarlari va koptokcha kapsulasi bo„shlig„idagi gidrostatik bosim farqi hisoblanadi. Buyrak faoliyatini 
baholash uchun qonda ham, siydikda ham turli xil biokimyoviy belgilar mavjud. Ushbu belgilarning aksariyati ulardan 
foydalanish bilan bog„liq afzallik va cheklovlarga ega, ularni klinik sharoitda ulardan namuna olish va ishlatishda e'tiborga 
olish muhimdir. Biokimyoviy belgilarda buyrakning o„tkir shikastlanishini (AKI) boshida aniqlay olishi va buyrak 
kasalligini tashxislash va doimiy kuzatib bilishi va davolash uchun ishlatilishi kerak. Bunday biokimyoviy belgilarni izlash 
davom etmoqda, chunki hozirgacha barcha shu belgilar bilan og„rigan bemorlar ma'lum cheklovlarga egaligi tufayli shu 
biokimyoviy belgilarning aniq tashxis qo„yish qiyin. Inson buyraklarining og'irligi taxminan 300 g. Ularning qon ta'minoti 
boy bo'lib, yurak chiqishining taxminan 25% ni oladi. Qonning 80% ga yaqini buyrak korteksida va 20% buyrak 
medullasida taqsimlanadi. Deyarli barcha qon glomerulyar kapillyarlardan o'tadi, ular yuqori bosimli filtrlar vazifasini 
bajaradi. Har kuni bir necha kilogram p;azma oqsillari, NaCl va boshqa elektrolitlar va metabalitlarni o„z ichiga olgan 
taxminan 180 litr plazma glomerulyar filtratsiya maydonidan filtrlanadi. Plazma oqsillarining 99,9% dan ortig'i filtrda 
saqlanadi, deyarli barcha filtrlangan suv, natriy xlorid va boshqa eritmalar buyrak kanalchalarida transport tizimlarida 
saqlanadi. Oddiy sharoitlarda buyraklar kuniga 1-2 litr siydik hosil qiladi.