Impuls momentining saqlanish qonuni

Tajriba. Jukovskiy skameykasi vertikal 00₁qo’zg’almas o’q atrofida erkin ishqalanishsiz aylanuvchi doira shaklidagi gorizontal maydonchadan iborat (skameykada turgan odam (5.6-rasm) yozilgan qo'llarida gimnastika gantelini ushlagan holda skameyka bilan birga 001 o’q atrofida aylanadi. Odam gantellarni ko'kragiga tortib, sistemaning inersiya momentini kamaytiradi va bunda sistemaning aylanish burchakli tezligi ortadi. Tashqi kuchlarning (og’irlik kuchi va skameyka podshipniklarining reaktsiya kuchi) momentlari nol bo'lgani sababli ko'rilayotgan jarayonda 00₁ o’qqa nisbatan sistemaning impuls momenti o'zgarmaydi, ya'ni 

, (5.16)

bu yerda J₀ - odam va skameykaning inersiya momenti (odam qo'lining holatini o'zgartirganda odamning inersiya momentining o'zgarishini biz hisobga olmadik); 2mr₁² va 2mr₂² - gantellarning birinchi va ikkinchi holatlarda 00₁ o’qqa nisbatan inersiya momentlari r₁ va r₂ - gantellardan o’qqacha bo'lgan masofalar; ?₁va ?₂ - sistemaning aylanish burchakli tezliklari.

Bu jarayonda sistemaning kinetik energiyasi ham o'zgaradi.

,

(5.16) dagi ?₂ ning qiymatidan foydalanib va murakkab bo'lmagan almashtirishlarni bajarib,

 (5.17)

bo'lishini topamiz.

Sistemaning kinetik energiyasi odam gantelni siljitganda bajargan ish hisobiga ortadi.

Odamning inertsiya momentini o'zgartirish yo'li bilan uning aylanish burchakli tezligini o'zgartirishdan baletda, akrobatikada va figurali uchishda keng foydalaniladi.

5. Jukovskiy skameykasi bilan yana bir tajribani ko'ramiz. 

Tajriba. Odam qo’zg’almas skameykada massiv g’ildirakning o’qini shunday ushlaganki, uning o’qi skameyka 0Z aylanish o’qining davomidan iborat (5.7-rasm). 

Dastlab g’ildirak aylanmas-dan turadi, so'ngra odam uni ?₁burchakli tezlikkacha aylantiradi. Bunda odam o'zi skameyka bilan birga teskari yo'nalishda ?₂ burchakli tezlik bilan aylana boshlaydi. Bu tajriba sistemaning 0Z qo’zg’almas o’qqa nisbatan impuls momentining saqlanish qonuniga to’liq mos keladi:

,

bu yerda J₁ va J₂ – g’ildirak va odam bilan skameykaning inertsiya momentlari.

5.7-rasm.