Inersiya momenti

17..Kulon qonuni Zaryadlarning saqlanish qonuni.
Kulon qonuni fizikaning eksperimental qonuni^[1] boʻlib, u ikki harakatsiz, elektr zaryadlangan zarrachalar orasidagi kuch miqdorini aniqlaydi. Tinch holatda zaryadlangan jismlar orasidagi elektr taʼsir kuchi shartli ravishda elektrostatik kuch yoki Kulon kuchi deb ataladi^[2]. Qonun ilgari maʼlum boʻlsa-da, u birinchi marta 1785-yilda fransuz fizigi Sharl-Augustin de Kulon tomonidan nashr etilgan
Qonunga koʻra, ikkita nuqtaviy zaryad oʻrtasidagi tortishish yoki itarilish kuchining kattaligi zaryadlar miqdorining koʻpaytmasiga toʻgʻri proporsional va ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsionaldir^[5]. 1769-yilda Shotlandiya fizigi John Robison oʻz oʻlchovlariga koʻra, bir xil ishorali zaryadga ega boʻlgan ikkita shar oʻrtasidagi itarish kuchi x^−2.06 oʻzgarishini eʼlon qildi^[17].
1770-yillarning boshlarida zaryadlangan jismlar orasidagi taʼsir kuchi zaryadlar orasidagi masofaga ham, zaryadlar miqdorigaga ham bogʻliqligi angliyalik Henry Cavendish tomonidan allaqachon kashf etilgan, ammo u buni nashr ettirmagan^[1 Kulon qonunini oddiy matematik ifoda sifatida ifodalash mumkin. Skalyar qiymat ikki nuqtaviy zaryadlar q₁ va q₂ orasidagi elektrostatik kuch F vektorining modulini beradi, lekin uning yoʻnalishi koʻrsatmaydi. Agar r zaryadlar orasidagi masofa boʻlsa, kuchning moduli Zaryadning saqlanish qonuni Zaryadning � zichligi aniqlangan nuqtadagi tezligini u bilan belgilaylik. Tezlik yo`nalishiga perpendikulyar qo`yilgan birlik yuzachadan bir sekundda o`tgan zaryad, ya'ni elektr oqimi |�u| ga teng bo`ladi. Bu yerda �u vektor tok zichligi deyiladi yoki elektr oqimi zichligi deyiladi. Tok zichligi vektorini j orqali belgilaylik: Yopiq sirt normalining musbat yo`nalishi deb normalning tashqi yo`nalishi qabul qilinganini nazarda tutsak, yopiq sirt orqali ichkariga kiruvchi elektr oqimi manfiy ishorali, tashqariga chiquvchi elektr oqimi esa musbat ishorali bo`lishi lozim. Elektr oqimining qandayligiga qarab, hajmdagi elektr miqdori o`zgarmas bo`lishi, ko`payishi yoki kamayishi mumkin. Elektr miqdorining vaqt birligidagi o`zgarishi