Информацион технолгияларни аудиторлик фаолиятида қўллаш

Аудиторлик ҳисоботи ва уни тузиш тартиби 
Аудитнинг мақсад ва вазифаларидан келиб чиқиб, умумлаштирилган ва 
баҳоланган текширув натижаларини камида иккита ҳужжат билан 
расмийлаштириш мақсадга мувофиқдир: 
1) аудит ҳақидаги шартномада кўзда тутилган давр ичидаги корхонанинг 
молия-хўжалик фаолиятини аудиторлик текширувидан ўтказиш тўғрисида 
ҳисобот; 
2) бухгалтерия баланси ва молиявий ҳисобот бўйича аудиторлик 
хулосаси. 
Ўзбекистан Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги 
қонунида белгиланишича: аудиторлик ҳисоботи аудиторлик текширувининг 
бориши, бухгалтерия ҳисобини юритишнинг белгиланган тартибидан 
аниқланган четга чиқишлар, молиявий ҳисоботдаги қойида-бузарликлар 
тўғрисидаги муфассал маълумотлардан, шунингдек аудиторлик текшируви 

---

70 
ўтказиш натижасида олинган бошқа ахборотдан иборат бўлган ва хўжалик 
юритувчи субъект раҳбарига, мулкдорга, катнашчилари (акциядорлари)нинг 
умумий йиғилишига йўлланган ҳужжат (18-модда). 
70-сон «Аудиторлик ҳисоботи ва молиявий ҳисобот тўғрисида 
аудиторлик хулосаси» номли АФМС га мувофиқ аудиторлик ҳисоботининг 
таркиби қуйидагича: 
а) 
номи («Аудиторлик ҳисобот» ёки «Аудиторлик ташкилотининг 
ҳисоботи» деган ҳар иккала ном бир хил маънога эга); 
б) 
адресат номи; 
в) 
кириш қисми; 
г) 
таъкидлаш қисми; 
д) 
якуний қисм. 
Аудиторлик ҳисоботи молиявий ҳисоботни аудиторлик текширувидан 
ўтказган аудитор (лар) томонидан бетма-бет имзоланиши лозим. Аудиторлик 
ҳисоботи аудиторлик текширувининг буюртмачисига, буюртмачининг барча 
зарур реквизитлари кўрсатилган ҳолда жўнатилади. 
70-сонли «Аудиторлик ҳисоботи ва молиявий ҳисобот тўғрисидаги 
аудиторлик хулосаси» номли АФМС га мувофиқ, аудиторлик ташкилоти 
тузилган аудиторлик ҳисоботи учун қонунчиликка мувофиқ жавобгар 
ҳисобланади. Шунингдек, ушбу АФМС нинг 16-17 бандларига асосан 
аудиторлик ҳисоботидаги ахборотлар махфий ҳисобланади ва уни ошкор 
этиш мумкин эмас. Ушбу ахборотларга алоқадор шахслар ахборотларни 
ошкор қилганлиги учун қонунчиликка мувофиқ жавобгарликка тортилади. 
Аудиторлик текширувининг натижалари асосида тузилган ҳисоботда 
корхона молия-хўжалик фаолияти ва унинг натижаларининг умумий аҳволи, 
шунингдек, бухгалтерия ҳисобини юритиш ва ҳисобот тузишнипг ҳолати, 
таҳлил 
ишларининг 
даражаси 
ҳамда 
корхонадаги 
ҳисоб-таҳлил 
ходимларининг 
тавсифи 
акс 
эттирилади. 
Аудиторлик 
ҳисоботи 
маълумотлари корхона бозор шароитларига қандай мослашаётганлиги ва 

---

71 
муваффақиятли ривожланиши ҳамда фойдасини кўпайтира олишга 
қодирлигини ёки аксинчалигини билдириши лозим. Албатта, текширилаётган 
корхонадаги аҳвол безаб кўрсатилмасдан, аудиторга тақдим қилинган 
ахборот ҳақиқий бўлгандагина эҳтиросларга берилмаган ва реал аудиторлик 
ҳисоботи ҳамда хулоса шаклланади. Акс ҳолда, аудиторлик текшируви 
бефойда ва уни ўтказиш учун сарфланган маблағ эса зое кетади. 
Аудитор ҳисоботда келтирилган камчиликлар бўйича уларни бартараф 
қилишга каратилган ўз таклифларини ҳам кўрсатиб ўтиши лозим. Лекин 
текширилаётган корхона ходимларига «яхшилик» қилиш мақсадида аудитор 
шахсан ўзи дастлабки ҳужжатлар, ҳисоб регистрлари ва бухгалтерия 
ҳисоботларидаги хатоларни тўғрилаши мутлақо мумкин эмас. 
Шу билан бирга аудиторларга у ёки бу нохуш фактларни бошқача қилиб 
ёритишга ёки текширувчилар учун қулай хулоса тузиб беришга мажбурлаш 
мақсадида руҳий, жисмоний ёки бошқача тазъйиқлар ўтказган ҳолларда улар 
қатъийлик ва принципиаллик билан иш тутишлари лозим. 
Аудитор аниқланган хато ёки камчиликлар тўғрисида корхона 
раҳбариятига билдиради ва уларни тузатиш бўйича аниқ тавсиялар беради. 
Агар бухгалтерлик (молиявий) ҳисобни юритиш, тегишли ҳисоботларни 
тузиш ва Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига риоя қилиш бўйича 
кўрсатилган камчиликлар аудит ўтказиш чоғида буюртмачи корхона 
томонидан 
тузатилмаса, 
бухгалтерлик 
(молиявий) 
ҳисоботнинг 
ишончлилигини тасдиқлаш мумкин эмаслиги тўғрисида аудиторлик 
текширувининг 
хулосасида 
ёзилади. 
Аудит 
жараёнида 
эса 
бу 
проводкаларнинг 
биринчидан 
тўғрилиги, 
иккинчидан 
улардаги 
суммаларнинг тегишли ҳисобот ҳужжатларида қайд этганлиги текширилади. 
Агар маълум камчилик ва хатоликлар содир этилган бўлса, бунга, албатта, 
аудитор ўзининг изоҳини келтиради. Яъни, ҳисобда тўғрилаш ишлари 
(қўшимча проводка, қизил ёзув (сторно)) амалга оширилади. Бундан, аудитор 

---

72 
текшириш чоғида ҳисобнинг узлуксизлик тамойилига амал қилганлигини 
англаш мумкин.