Ing 20 guruh talabasi Abdurasulova Ruxsoraning

5. Hovard Gardnerning intellekt haqidagi nazariyasining o`ziga xos xususiyatlari
Xovard Gardner - amerikalik psixolog, ko'p intellektlar klassik nazariyasining muallifi, unga ko'ra odamda bitta aql yo'q (shunday deb ataladi). "umumiy aql"), va bir qator nisbatan mustaqil qobiliyatlar. Ikkinchidan, muallifning fikriga ko'ra, aql-idrok mezonlariga lingvistik, musiqiy, mantiqiy-matematik, fazoviy, tana-kinestetik, shaxslararo va shaxslararo intellektlar javob beradi. "Aqlning tuzilishi: ko'p aqllar nazariyasi" kitobida muallif o'zining yondashuv asoslarini belgilab beradi, bu esa professional psixologlar va o'qituvchilar orasida tobora ommalashib bormoqda.
Agrafiya (yunon tilidan. A - inkor, grapho - yozish) - miya yarim korteksining fokal lezyonlari bilan yozish qobiliyatining buzilishi. Afatik agrafiya afazik sindrom tuzilishining bir qismidir va afaziya shakliga muvofiq o'ziga xos xususiyatlarga ega. Apratik agrafiya idealatsion apraksiyada, konstruktiv agrafiya - konstruktiv apraksiyada kuzatiladi. Dvigatel agrafiya falaj va yozish qobiliyatining buzilishi tufayli yuzaga keladi. Boshqa kamqonlik sindromlari bilan bog'liq bo'lgan va dominant yarim sharning ikkinchi frontal girusining orqa qismlarini mag'lub etishidan kelib chiqadigan sof agrafiya ham mavjud. - Eslatma. tahrir. Miyaning turli qismlari turli xil bilim funktsiyalari uchun qanday javobgarligini tasvirlab berdim. Yuqoridagi kitobni tugatgandan so'ng, men turli xil inson qobiliyatlari psixologiyasi haqida yozishga arziydi, deb o'ylardim, ya'ni. frenologiyaning yangi talqini. Darhaqiqat, 1976 yilda taxminiy ravishda "Ko'ngil turlari" deb nomlangan kitobning eskizini tuzdim. Aytish mumkinki, bunday kitob hech qachon bo'lmagan - men bu haqda ko'p yillar o'ylamagan edim. Ammo shuni ham aytishimiz mumkinki, reja papkadan qaytib keldi va ushbu kitobda o'z aksini topdi - "Aql ramkalari" ("Aqlning tuzilishi").
Bular ko'p intellekt nazariyasining uzoq kelib chiqishi.
Yilda Garvard oliy ta'lim maktabiga qo'shilgan bir guruh tadqiqotchilar Gollandiyadagi Bernard Van Leer jamg'armasining grantini olishdi. Ushbu do'stlik ushbu fondning eng zo'r vazifasini bajarish uchun mo'ljallangan edi.
"Inson salohiyati" loyihasi a'zolari (u shunday nomlana boshlagan) inson qobiliyatlari mohiyatini va ularni qanday faollashtirishni o'rganishlari kerak edi. Kelajakdagi faoliyat yo'nalishlarini belgilab olganimizda, men juda qiziqarli vazifani oldim - biologik va xulq-atvor fanlari bo'yicha kashfiyotlar orqali inson bilishi haqida ma'lum bo'lgan narsalar haqida kitob yozish. Shu tariqa tadqiqot dasturi tug'ildi, uning yordamida men ko'p aqllar nazariyasiga keldim.
Van Leer jamg'armasi ko'magi menga ko'plab hamkasblar yordami bilan keng ko'lamli tadqiqot dasturini amalga oshirishga yordam berdi. Menimcha, bu hayotda bir marta bo'ladigan imkoniyat edi. Ushbu imkoniyat tufayli men oddiy va iqtidorli bolalarda kognitiv qobiliyatlarni rivojlantirish, shuningdek, turli patologiyalar bilan og'rigan odamlarda ushbu ko'nikmalarni buzish bo'yicha mavjud ma'lumotlarni birlashtira oldim.
Obrazli qilib aytganda, men miya travmatizmini o'rganishdan hayotning boshida o'rganganlarimni tushlik paytida bilimlarni rivojlantirish bo'yicha tadqiqotlar natijasida o'rgangan narsalarim bilan sintez qilishga harakat qildim. Hamkasblarim bilan men miya faoliyati, genetika, antropologiya va psixologiya bo'yicha ko'plab adabiyotlarni ko'rib chiqdik, inson qobiliyatlarining maqbul tasnifini ishlab chiqishga harakat qildik.
Ushbu tadqiqot davomida bir nechta muhim voqealar yuz berdi. Qaysidir payt men qobiliyat yoki iste'doddan ko'ra "bu hodisalarni ko'plik aql deb atashga qaror qildim".
Aftidan ahamiyatsiz ko'rinadigan bu leksik o'zgarish nihoyatda muhim bo'lib chiqdi. Shubha yo'qki, agar men "Yetti iste'dod" deb nomlangan kitob yozganimda, unga "Aqlning tuzilishi" singari e'tibor berilmas edi. Mening hamkasbim Devid Feldman ta'kidlaganidek, ushbu aniq atamani tanlash bilan men va IQni sinash amaliyotini tan olgan psixologlar o'rtasida ochiq to'qnashuv boshlandi. Ammo men Feldmanning "IQni zo'r berish" istagi kelib chiqqanligi haqidagi fikriga qo'shilmayman. Hech qanday hujjatlar va xotira menga bunday to'qnashuvni chindan ham jalb qilganimni aytmaydi.
Ikkinchi muhim voqea - bu aqlning ta'rifini shakllantirish va bir qator mezonlarni tanlashdir, ularning yordamida ushbu tavsifga nima mos kelishini va nimaga mos kelmasligini aniqlash mumkin. Men hamma narsa apriori deb bahslashmayman. mezonlarga e'tibor qaratildi, aksincha, men odamning qobiliyatlari to'g'risida o'rgangan narsalarimga qarab doimiy ravishda tuzatilib turdim va natijada men sakkizta aniq mezonni keltirdim. Ishonchim komilki, ta'rif va mezon nazariyaning eng o'ziga xos elementlaridan biridir, ammo ularning hech biri "Aql Tuzilishi" paydo bo'lganidan keyin adabiyotda etarlicha e'tiborga ega emas.
Kitobga kelib, men psixolog nuqtai nazaridan yozishni boshladim va ushbu tadqiqot yo'nalishi mening ilmiy ishimda asosiy bo'lib qolmoqda. Van Leer jamg'armasining maqsadini hisobga olgan holda, men uchun juda ko'p aql-idrokni ta'limga tatbiq etish to'g'risida biron bir narsa aytish kerakligi aniq edi. Shuning uchun men pedagogika bo'yicha adabiyotlarni o'rganib chiqdim va so'nggi boblarda bu sohada nazariyani qo'llashning ba'zi imkoniyatlariga to'xtaldim. Ushbu qaror yana bir muhim voqea bo'lib chiqdi, chunki nazariya boshqalarga qaraganda ko'proq qiziqadigan psixologlar emas, o'qituvchilar edi.
Yilga kelib muhokamaning asosiy yo'nalishlari aniqlandi. Men hamma odamlar bir nechta aql-idrokka ega (bu ko'pincha g-omil, umumiy aql uchun qisqartiriladi) deb ta'kidladim. Aksincha, maxsus mavjudotlar sifatida, biz odamlar bir qator nisbatan avtonom aql-idrokka ega bo'lamiz.
Intellekt bo'yicha ko'plab adabiyotlar, men tez-tez aytganimdek, huquqshunos professorning mulki bo'lgan lingvistik va mantiqiy aqllarning kombinatsiyasini o'rganadi. Ammo odamni nafaqat fazoviy, tana-kinestetik, musiqiy, ichki va shaxslararo intellektni o'rganish orqali chuqur o'rganish mumkin. Barchamizda aqlning bunday turlari mavjud - bu bizni kognitiv nuqtai nazardan odam qiladi. Va shunga qaramay, har bir daqiqada, odamlar irsiy va hayotiy tajriba omillari tufayli intellektual profillarida farq qiladilar. Aqlning o'zi ham badiiy yoki badiiy emas. Shuni aytish kerakki, agar xohlasa, odam estetik maqsadlar uchun bir nechta aql turlaridan foydalanishi mumkin. Ta'lim tizimi to'g'risida ushbu psixologik nazariyadan to'g'ridan-to'g'ri xulosalar chiqarish mumkin emas, ammo agar odamlar o'zlarining intellektual profillari bilan farq qilsalar, o'quv dasturlarini tuzishda ushbu farqlarni hisobga olish oqilona bo'ladi.
1983 yilda "Aqlning tuzilishi" nashr etilganida, men allaqachon o'nlab kitoblarni nashr etgan edim, ularning har biri katta reaktsiyaga sabab bo'lmagan va bestsellerga aylanmagan. Men aql tuzilmasidan katta hajmdagi va oddiy o'quvchi nuqtai nazaridan ma'lum darajada ixtisoslashgan kitobdan boshqa hech narsa kutmagan edim. Ammo nashr etilganidan bir necha oy o'tgach, men ushbu kitobning oldingilaridan farq qilishini angladim. Bu tanqidchilar mening ishimni maqtashdi va savdo darajasi darhol sakrab tushdi degani emas. Aksincha, farq mening kitobim haqidagi "og'iz so'zida" edi. Meni ko'plab uchrashuvlarga taklif qilishdi va kelishganimda, hech bo'lmaganda odamlar mening nazariyam haqida allaqachon eshitgan va bu haqda ko'proq bilmoqchi bo'lishgan. Rassom Endi Uorxolning fikri bilan o'rtoqlashar ekanman, men ba'zida hazil bilan ko'p intellekt nazariyasi menga 15 daqiqalik shon-sharaf keltirgan deb da'vo qilaman"Aqlning tuzilishi" nashr etilganidan keyingi dastlabki o'n yil ichida meni ikki narsa nazariyam bilan bog'ladi. Birinchidan, ko'pchilik aql-idrok nazariyasini amalda qo'llash uchun o'qitish amaliyotini o'zgartirishga tayyorligini e'lon qilgani meni hayratga soladi. Faqat bir yil o'tib, men Indianapolis o'qituvchilari bilan uchrashdim, ular tez orada dunyodagi birinchi maktab bo'lib, faqat ko'p aqllar nazariyasiga asoslangan Key Schoolni yaratdilar. Odamlar menga tobora ko'proq murojaat qilishdi, turli maktablarda turli xil bolalar guruhlari uchun bir nechta aql-idrok nazariyasini qanday ishlatishni tushuntirish iltimosi bilan. Barchaga javob berishga harakat qilib, men doimo o'qituvchi emas, psixolog ekanligimni eslatib kelganman, shuning uchun bolalarni qanday o'qitish yoki boshlang'ich yoki o'rta maktabni boshqalarga qaraganda yaxshiroq bilaman.¹⁰

Xulosa:

1. 
   Chet tilini o'qitish metodikasida talabalarning til qobiliyatini rivojlantirishning optimal usullarini izlashga va shu asosda o'rganilayotgan tilga oid amaliy bilimlarning sifatini oshirishga bag'ishlangan bir qator mustaqil ishlar mavjud. Ushbu tadqiqotlarning aksariyati universitetda chet tillarini o'qitish shartlari bilan bog'liq holda olib borilganiga qaramay, ularning asosiy natijalarini maktab sharoitlari bilan taqqoslash mumkin.
   
2. 
   Kognitiv tilshunoslik sohasida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, matnni to'g'ri talqin qilish faqat matnni yuboruvchi (yuboruvchi) va adres (qabul qiluvchi) ning birgalikdagi sa'y-harakatlari bilan amalga oshiriladi. "Yuboruvchi - qabul qiluvchi" ketma-ketligidagi matnning ishlashi matnni tushunish bilan tenglashtirish mumkin bo'lgan semantik in'ikosi bo'lgan taqdirdagina amalga oshiriladi.
   
3. 
   Kognitiv fan inson miyasini va uning bir nechа yo'nalishlar bo'yichа ishini oʻrganish bilan bogʻliq barchа fanlarni: fikrlashning formal qoidalarini oʻrganish bilan shugʻullanadigan mantiqiy yo'nalishni, fikrlash aktlarining asosida bo'lgan mexanizmlar va jarayonlar bilan shug'ullanadigan neyrofiziolok yo'nalishni, diqqat markazida til va tafakkuming oʻzaro bog'liqligi muammosi turgan ruhiy faoliyatni uning real empirik ko'rinishlaridagi barchа shakllarini o'rganishga asoslangan psixologik yo'nalishni birlashtirdi.
   
4. 
   Demak, kognitiv tilshunoslik asosan inson lisoniy faoliyatini sabab va oqibat bogʻliqligida tadqiq etuvchi, “tushuntiruvchi” fan sohasidir.
   
5. 
   Xovard Gardner - amerikalik psixolog, ko'p intellektlar klassik nazariyasining muallifi, unga ko'ra odamda bitta aql yo'q (shunday deb ataladi). "umumiy aql"), va bir qator nisbatan mustaqil qobiliyatlar.
   
6. 
   Intellekt bo'yicha ko'plab adabiyotlar, men tez-tez aytganimdek, huquqshunos professorning mulki bo'lgan lingvistik va mantiqiy aqllarning kombinatsiyasini o'rganadi. Ammo odamni nafaqat fazoviy, tana-kinestetik, musiqiy, ichki va shaxslararo intellektni o'rganish orqali chuqur o'rganish mumkin.
   

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Скребцова, Т. Г. Когнитивная лингвистика: Курс лекций. — СПб.: Филологический факультет СПбГУ, 2011. — 256 с.
2. Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. “Сангзор” нашриёти,2006 – 92 б.
3. Хаустова В. Е.,Зинченко В. А. Pазвитие когнитологии как научногонаправления и использование его при решении социальноэкономическихзадач//https://www.researchgate.net/publication/338607312, 2009.
4. Т.Г.Скребцова. Американская школа когнитивной лингвистики. – СанктПетербург, 2000.-204 с.
5. Peter Robinson and Nick C. Ellis, Handbook of cognitive linguistics and second language acquisition: Handbook. – Taylor & Francis e-Library, 2008. – 566 p.
6. N.Z.Shayxislamov. Kognitiv tilshunoslik toʻgʻrisida tushuncha va uning universal tabiati//Scientific progress, 2021.
7. Langacker, R.W. Foundations of Cognitive Grammar , Standford : Standford University Press,1987. – 540 p.
8. Shozamonov, S. I., Nazarova, S. A., & Djuraev, B. B. (2021). Problems of Development of the Uzbek Language in Current Society. Open Journal of Modern Linguistics, 11(4), 613-620.
9. Артикова, З. З. (2021). Lexico features of the piece counting word 把 ВĂ. Актуальные научные исследования в современном мире, (5-8), 113-118.
10. Anvarovna, N. S. (2017). The issue of lexical competence formation in the process of teaching chinese language. Ббк 66.4 (5 кит) а 251, 143.
11. Мустафаева, С. (2021). Хитой мин даври лексикаси тадқиқида асосий масала ва муаммолар хусусида. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(Special Issue 1), 121-130.



Internet saytlari:
1. https://nikifilinione.ru

2. https://cyberleninka.ru ›
3. https://uz.wikipedia.org ›

3. 
   

4.https://journal.fledu.uz › kogn...

MUNDARIJA:

Kirish………………………………………………………………………….2

1. 
   Chet tilini o`rganishda kognitivlik tushunchasining mohiyati………………4
   
2. 
   Til leksik sistemasining kognitiv aspekti………………………………….13
   
3. 
   Kognitiv tilshunoslik haqidagi nazariy bilimlar……………………………19
   
4. 
   Tilni kognitiv jihatdan o`rganish tamoyillari………………………………27
   
5. 
   Hovard Gardnerning intellekt haqidagi nazariyasining o`ziga xos xususiyatlari……………………………………………………………….31
   

Xulosa………………………………………………………………………..35
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………….36

1^ Скребцова, Т. Г. Когнитивная лингвистика: Курс лекций. — СПб.: Филологический факультет СПбГУ, 2011. — 256 с.

2^ Скребцова, Т. Г. Когнитивная лингвистика: Курс лекций. — СПб.: Филологический факультет СПбГУ, 2011. — 256 с.

3^ Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. “Сангзор” нашриёти,2006 – 92 б.

4^ Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. “Сангзор” нашриёти,2006 – 92 б.

5^ Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. “Сангзор” нашриёти,2006 – 92 б.

6^ Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. “Сангзор” нашриёти,2006 – 92 б.

7^ N.Z.Shayxislamov. Kognitiv tilshunoslik toʻgʻrisida tushuncha va uning universal tabiati//Scientific progress, 2021.

8^ Артикова, З. З. (2021). Lexico features of the piece counting word 把 ВĂ. Актуальные научные исследования в современном мире, (5-8), 113-118.

9^ N.Z.Shayxislamov. Kognitiv tilshunoslik toʻgʻrisida tushuncha va uning universal tabiati//Scientific progress, 2021.

10^ https://journal.fledu.uz › kogn...