Ingliz tilida so’zlashuvchi davlatlar va O’zbekistonda hurmat kategoriyasining paradigmatik ifodasi

Ingliz tilida
O’zbek tilida
Miss Emma Jakobi (turmushga chiqmagan qizlar uchun) Mr Smith (erkaklar uchun) Mrs Smith (turmushga chiqqan ayollar uchun) Sir, Madam, Ma’am so’zlarini qo’llashda ehtiyot bo’lish lozim. Chunki ular Avstraliya va Birlashgan Qirollikda odatiy sanalmaydi	Singlim, qizim, hola, aya, kelinoyi (norasmiy) Uka, aka, tog’a, amaki, opoqi (norasmiy) O’zbeklar notanish insonlarga ham qarindoshlik nomlari bilan murojaat qiladilar Juda ham rasmiy holatlarda ism va otaning ismini birgalikda aytib murojat qilinadi. Lola Anvarovna, Rustam Mahmudovich (bu SSSR hukmronligidan o’zlashgan)

Hurmat frazalarida birorta insondan biror narsa so’ramoqchi bo’lsangiz “Would you……?”, “Could you…….?” Hurmatning yuqori cho’qqisi hisoblanadi. O’xshash jihatlar excuse me? – ma’zur tutasiz?, please- iltimos, welcome- xush kelibsiz, xushvaqt bo’ling, xush ko’rdik; thank you-rahmat; sorry – uzur. Ushbu jumlalar har ikkala tilde ham bir xil vaziyatda va bir xil mazmunda qo’llanadi.

Xatti-harakatlarda, asosan jamoat joylarida navbatda yurish holatlari juda ko’p uchraydi. Aynan navbat qatorida turgan vaqtda shoshqaloqlik, betoqatlikni namoyon qilish va yoki oldindagi odamga har xil harakatlar qilish, turtish, shoshiltirish aslo mumkin emas. Bu madaniyatsizlik va hurmatsizlik belgisi sanaladi va qat’iy rioya qilinadi. O’zbeklarda esa bundanda muhimroq masalalar ko’p. Hurmat avvalo oilada shakllanadi va unda singdiriladi. Oila a’zolariga, yoshi kattalarga jamiuatda alohida hurmat ko’rsatiladi.
Angliyada belgilangan uchrashuvga kechikmasdan o’z vaqtida yetib kelish ham hurmatni ifodalaydi. O’zbekistonda uchrashuvlarga kechikish, o’z vaqtida boshlanmaslik odatiy holat. Aksincha, kechikkan insonni malomat qilmasdan, odatdagiday kutib olish hurmat ifodasi. Ularning fikricha insonda har xil vaziyatlar bo’lishi mumkin va uni doim tushunish kerak.
Ingliz tilida so’zlashuvchi davlatlarda suhbat chog’ida, miting yoki ma’ruzalar vaqtida so’zlovchini eshitish, diqqat bilan tinglash ham hurmat belgisi. So’zlovchi fikrini tugatmasdan turib uni gapini bo’lmaslik zarur. Lekin O’zbekistonda ayniqsa, salomlashish vaqtida odatda har ikkala taraf ham baravariga hol ahvol so’rashadi. Bu holat tashqaridan qaraganda juda nonodatiy tuyulsa-da, o’zbek xalqining an’analariga aylanib ketgan.
Shu bilan bir qatorda Amerikaga murojaat qiladigan bo’lsak, u yerda yo’lovchilar qarshisidan kelayotgan insonga albatta tabassum hadya qiladilar va “hello”, “have a nice day”(kuningiz hayrli bo’lsin), “pretty hot day”, “this cold is freezing me” qabilidagi ob – havoga oid iliq munosabatlarni ifodalab o’tib ketadilar. Amerikada mulozamat o’laroq, doimo tabassum va ochiq chehra bilan murojaat qilinadi..
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Sabohatxon, Y., Zilolaxon, T. Y., & Shaxlo, Y. L. (2022). EXPRESSION OF METAPHOR IN DIFFERENT SYSTEM LANGUAGES. RESEARCH AND EDUCATION, 1(2), 209-212.
2. G. Tolanboyeva, & S. Yusupova (2022). LINGVOKULTUROLOGIYA O’RGANILISH TARIXI. Science and innovation, 1 (B6), 540-543. doi: 10.5281/zenodo.7166295
3. Юсупова, С. А. (2022, September). ЎЗБЕК ТИЛИ ТИПОЛОГИЯСИДА ҲУРМАТ КАТЕГОРИЯСИ. In INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE" THE TIME OF SCIENTIFIC PROGRESS" (Vol. 1, No. 1, pp. 10-14).
4. Юсупова, С. А. (2022, September). ЎЗБЕК ТИЛИДА ҲУРМАТ ИФОДАЛАШНИНГ ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ. In INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE" INNOVATIVE TRENDS IN SCIENCE, PRACTICE AND EDUCATION" (Vol. 1, No. 1, pp. 10-14).
5. Yusupova, S. (2022). ИЖТИМОИЙ ГУРУҲЛАРДА ҲУРМАТ КАТЕГОРИЯСИ ИФОДАЛАШ. Science and innovation, 1(B5), 350-352.


6. Sotvaldieva, H. M. (2020). ENGLISH PROVERBSAS A MEANS OF EXPRESSING PEOPLE’S WISDOM, SPIRIT AND NATIONAL MENTALITY. Theoretical & Applied Science, (2), 601-604.
7. Musinovna, S. H., & Tadjibaevn, M. A. (2021). STRUCTURAL AND SEMANTIC CHARACTERISTICS OF PROVERBS. Евразийский Союз Ученых, (1-4 (82)), 22-25.
8. Sotvoldiyeva, H. M. (2019). STRUCTURAL AND SEMANTIC 8. CHARACTERISTICS OF PROVERBS. Мировая наука, (9), 53-56.
9. Oxojonovich, A. S., & Usmoilovich, A. Y. (2022). About the Problems of Language Teaching to Little Children. International Journal of Culture and Modernity, 14, 30-34.
10. Abdiloyev, S. O. (2022). Nemis tili darslarida frazeologizmlardan foydalanishning innovatsion usullari. Архив научных исследований, 2(1).
11. Oxojonovich, A. S. (2022). On the General Associative Aspects of Allegoric Symbols. Spanish Journal of Innovation and Integrity, 6, 424-428.