Inklyuziv ta’lim siyosatining jahon miqiyosida huquqiy-me’yoriy asoslari

Hindistonda nuqsonli bolalarga ommaviy muassasalarda ta’lim tarbiya berish bo’yicha Davlat Dasturi ishlab chiqildi.
Xindiston qonunida majburiy boshlang’ich ta’limga jiddiy va katta vazifa deb qaraladi. Xindistonda 6yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan bolalar 2.000.000 ni tashkil etadi. Ta’lim tizimini rivojlantirish 1947 yilda mamlakat mustaqillikga erishgandan sung qonuniy tastiqlangan. 1986yilda ishlab chiqilgan va 1992yilda milliy ta’lim qonuniga kupgina mutaxassislar va turli shtatlarning vakillari ishtirokida hamda boshqa tegishli fuqarolarning hamkorlikdagi sayi\xarakati bilan qo’shimchalar kiritilgan. Mamlakatda istiqomat qiluvchi barcha fuqarolarning ta’lim olish xuquqi kafolatlangan. Ta’lim tug’risidagi qonunning asosiy bandida rivojlanishida aloxida extiyoji bo’lgan bolalarni barchalar qatori ta’lim olishi va ular urtasidagi tusiqlarni bartaraf qilinishi qayd etilgan.
Shuningdek qonunda mamlakatda yashovchi fuqarolarning ko’p tilligi va diniy\ijtimoiy, madaniy rivojlanishining xususiyati hamda mamlakatda yashovchi nogiron bolalar, qiz bolalar har\xil xududlarda yashovchi mayda millat bolalari, ijtimoiy himoyaga muxtoj ekanligi aniqlanib ularga qo’shimcha ravishda e’tibor berilib, ta’lim olish xuquqi ta’kidlangan.
Xindistonda bolalarning ko’pchilik qismi maktablarda o’qitilishiga qaramasdan 35.000.000 6\14 yosh bo’lgan bolalar xanuz ta’limdan chetda qolib ketmoqdalar. Bunga sabab maktablarning yetishmasligi binolarning nogiron bolalarga moslashtirilmaganligi, o’qituvchilarning davomotining pastligi va yetishmasligi, moliyaviy ta’minotning yetarli emasligi, maktablardagi ta’lim jarayonining sustligi va hk. Har \ xil ta’biy ofatlarga ko’ra boshpanasiz qolgan, boquvchisini yuqotgan, yetim bolalar, ijtimoiy ximoyaga muxtoj bolalar xanuz formal ta’limdan chetda qolmoqdalar. Keyingi vaqtda ta’lim olishning bir qator movhum tizimi rivojlana boshladi. Bunday tizimni shakllantirish yaxlit bitta vazirlik doirasida bo’lishi kerak deb ta’kidlaydi Keralin Daier. Ush bu shakllangan ta’lim tizimining vazifasi “o’yin orqali” o’qitishga asoslangan yangi ishlab chiqilgan dastur yordamida, o’qituvchi o’quvchiga yondoshish yuli bilan o’qitish talab etiladi. Bunday yondashuv doirasida o’qitish har xil bolani extiyojini qondirish uchun individuallashtirilgan bo’lishi ta’kidlangan. Inklyuziv ta’limning ijtimoiy masalasi har bir uzoq masofadagi xududlarda yashovchi bolalarni ota\onalarning xoxishiga ko’ra davlat maktablarida o’qitishi davlatning imkoniyati va o’qituvchilarning xoxishi, imkoniyatlardan kelib chiqib amalga oshirilishi mumkinligi qayd etilgar. Davlat maktablarida o’qitilishi davlatning imkoniyati va o’qituvchilarning xoxishi, sharoitidan kelib chiqishi amalga oshirilishi mumkinligi ked etilgan. Davlat maktablariga qatnashuvchi guruxlari, ko’pchilik an\anaviy segregasion \ guruxlaridan maktablariga qatnaydilar, Bu esa ijtimoiy inklyuziyaning muhim, muammosidir. Bu mamlakatning davlat qonuni, formal va noformal ta’lim tizimini joriy qilishda Yunisef va Yunesko tashkilotining xissasi va bevosita xamkorligida tuzilgan “Nuqsonli bolalarning integrasion ta’lim loyihasi” bo’yicha ish olib borila boshladi. Bu loyiha Hindiston hukumati siyosati va etnik holatini hisobga olgan holda tuzilgan (Ainscov M. va boshqalar, 1996 yil).
Laosda barcha bolalarning ta’lim olishini ta’minlash va ularning barcha huquqlarini himoya qilish davlat siyosatining asosiy vazifasi hisoblanadi. 1993 yilda qizlar va nuqsonli bolalar ta’limini ta’minlash dasturi ish boshladi. Dasturning har bir ishtirokchisi joylarda loyiha mazmunini targ’ibotqiladi, inklyuziv ta’lim tizimi borasida treninglar uyushtirib, mutaxassislarni tayyorlaydi, deya ma’lumot berilgan YuNESKO 1996 yilgi xalqaro hisobotida.