Инновацион педагогика

 
 
3.3. Интерфаол таълим
Режа: 
1. Интерфаол таълимнинг мазмуни ва самарадорлиги 
2. Ўқув жараѐнида мавзуни шахс тамонидан қабул қилиниш усуллари
Таълимда ўқитишнинг турларига, турли даражали, модул тизимли, 
масофали таълим, андрагогика, информал таълим, расмий таълим, норасмий 
таълимлар деб таъкидлаб, шундан интерфаол таълимга батафсил тўхталиб 
ўтамиз. Интерфаол методи талабаларда муаммоларни аниқлаш қобилияти, 
когнитив кўникмаларини ва малакаларини ривожлантириш, мавжуд 
манбалардан ва имкониятлардан фойдаланиб, муаммонинг ечимини 
шакллантришга йўналтирилган. 
Педагогик 
жараѐннинг 
самарали 
ва 
натижали 
бўлишини 
таъминлайдиган интерфаол услублардир. Интерфаол таълим тушунчасига 
тўхталадиган бўлсак, ―интерфаол‖ – инглизча сўз бўлиб ―inter‖ – ―ўзаро‖ ва
―act‖ – ―ҳаракат қилмоқ‖, улар умумлаштирганда эса, ―Интерфаол‖ – ―ўзаро 
ҳаракат қилмоқ‖ маъносини англатади. Interaction – ҳамкорликни (бошқалар 
билан) билдиради. Ўзаро ҳаракат турлари: ўқитувчи – талаба; талаба- талаба; 
ўқитувчи - талабалар; талабалар - талабалар; талабалар – ўқитувчи. 
Ўқитишнинг интерфаол услублари қуйидагиларга; 
1. КОНГНИТИВ (cognito – лотинча сўз бўлиб, ―билим‖, ―билиш‖ 
маъносини 
англатади) 
– 
энг 
аввало, 
талабаларнинг 
тафаккурини 
шакллантиришга йўналтирилган, у ѐки бу шаклда жамоа муҳокамасини ташкил 
этиш билан боғлиқ бўлган услубдир. 

---

54 
2. ЭКСПЕРИМЕНТАЛ талабаларнинг ―жонли‖, шахсий тажриба 
орттиришларига йўналтирилган. 
3. РОЛЛИ ЎЙИНЛАР, МОДЕЛЛАШТИРИШ ҳаѐтий вазиятларни 
моделлаштириш ҳамда маълум ролларни ижро этиш орқали уларни синаб 
кўришга йўналтирилган (услуб жамоа тафаккури, муҳокама билан боғлиқ, аммо 
муҳокама ролли ўйин таҳлили асосида олиб борилади). 
4. ФАСИЛИТАЦИЯ (инглизча fasilitates - осонлаштириш) – гуруҳ 
ишини ташкил этиш, кўпинча аниқ, ҳақиқий, амалий топшириқлар билан 
боғлиқ, аниқ қарор қабул қилиш бўйича муҳокама, фаолиятнинг ҳақиқий 
режасини 
ишлаб 
чиқиш, 
ҳақиқий, 
можароли 
манфаатларни 
мувофиқлаштиришга мўлжалланган. 
Ўқув жараѐнини самарали ташкил этиш қуйидагиларга боғлиқдир 
► Кўрмоқ 
► Билмоқ 
► Машқ қилмоқ 
► Такомиллашмоқ 
► Қўлламоқ 
Ўқув жараѐнида мавзуни шахс тамонидан қабул қилиниш фильтрлари. 
Ўқув жараѐнида мавзуни шахс тамонидан қабул қилиниш воситалари – кўриш, 
эшитиш, ҳис-туйғудир. Қабул қилишнинг энг муҳим фильтрлари ҳисобланади. 
Визуал – кўриш орқали қабул қилинадиган ахборот (образлар, расм, 
фильм). 
Аудил – эшитиш орқали қабул қилинадиган ахборот (нутқ, шамолнинг 
ҳуштаги, томчилаѐтган сув, оҳанг, тембр, овоз баландлиги). 
Кинестетик (грекча ―kines‖ – ―ҳаракат‖) – ҳис қилиш орқали қабул 
қилинадиган ахборот (ҳид, таъм). 
Ақлий ҳужум - бевосита жамоа бўлиб ―фикрлар ҳужуми‖ни олиб 
бориш. Бу услубдан мақсад-мумкин қадар катта миқдордаги ғояларни йиғиш, 
талабаларни айни бир хил фикрлашдан ҳоли қилиш, ижодий вазифаларни ечиш 
жараѐнида дастлаб пайдо бўлган фикрларни енгишдир. 

---

55 
Брейнсторминг – бу атама инглизча сўз бўлиб, икки тушунчадан иборат:
brain – мия, storming – ҳужум, бўрон, қаттиқ ҳаяжон. Услубнинг ―мияни 
ҳаяжонга солиш‖ деб юритилиши, унинг асл моҳиятини очиб беради, лекин 
баъзида уни ―жамовий ижодий фикрлаш‖ деб ҳам тушунса бўлади. Рус тилида 
―Мозговая атака‖ услуби, ўзбек тилида ―Ақлий ҳужум‖ ѐки ―Фикрлар ҳужуми‖ 
услуби дейилиши, унинг асл моҳиятини сақлашга ѐрдам беради. 
Бу услуб 15 кишидан ортиқ бўлмаган гуруҳларда ўтказилади. Асосий 
тамойил: эркин мулоқат-мунозара жараѐнида берилган мавзу асосида янги 
наваторлик ғоя, фикрлар тўпланади. Айтилган ғоя, фикрларнинг сифатига эмас, 
уларнинг қанчалик кўплигига эътибор қаратилади. 
Айтилган ғоя, фикрлар муҳокама ҳам, танқид ҳам қилинмайди. 
Мунозара эркин ва ўзаро самимий муносабат ҳолатида ўтказилади. Тўпланган 
ғоя, фикрлар асосида тузилган умумий ғоя, фикрларнинг қай даражада 
муҳимлиги, муаммо ѐки мавзу билан яхши таниш бўлган мутахассис-
экспертлар томонидан баҳоланади. 
Ушбу жараѐнда ўқитувчининг асосий вазифаси - имкон борича ҳар бир 
айтилган ғоя, фикрни тўплаб боришдан иборат.