Innovaciyalar ministirligi
Download 354.72 Kb. Pdf ko'rish
|
Alima Esebaeva 02
|
25 JUWMAQ Kurs jumısın orınlaw processinde buǵan baylanıslı ámeldegi ádebiyatlar jerlerdiń topıraq hám ekologiyalıq jaǵdayın analiz qılıw nátiyjesinde tómendegilerdi juwmaq qılıw múmkin: 1. Tógin júdá zárúr, sebebi topıraqqa kiritilgende ósimlikler hám haywan- lardıń ósiwi jaqsılanadı. Biraq, ol júdá kóp qollanılǵanda, atmosferaǵa zıyanlı bol- ǵan ıssıxana gazleri ajralıp shıǵadı hám suw háwizinde evtrofikaciyaǵa alıp keledi. 2. Tógin topıraqqa tuwrı kiritilgende ósimlik hám haywanlardıń kóbiyiwin asıradı. Quramında azot hám basqa ximiyalıq elementler bolǵan tóginler salmalar, kól, suw saqlaǵıshlar, dáryalar hám awqat pısırıw, shómiliw hám ıshıw ushın paydalaniletuǵın suwdı pataslandırıwı múmkin, bul bolsa insan salamatlıǵına tásir etedi. Quramındaǵı ximiyalıq element insan salamatlıǵı ushın záhárli bolıp, rak hám túrli keselliklerdi keltirip shıǵaradı. 3. Topıraqqa hádden tıs kóp muǵdarda tógin qóllaw topıraq ónimdarlıǵına tásir etiwi múmkin, bul onıń ózgeriwine alıp keledi, bunıń nátiyjesinde topıraqtaǵı kislotalılıq dárejesi joqarı boladı. Bunday jaǵdayda, siz artıqsha tógin isletpewińizge isenim payda etiw ushın derlik hár 3 yamasa 4 jılda bir ret topıraq testin ótkeriw usınıs etiledi, biraq topıraqqa tuwrı muǵdarda qollanılıwı kerek. Topıraqtıń pH dárejesi 0 den 14 ke shekem, bunda 0 eń kislotalı, 14 bolsa eń siltili 7 neytral bolıp esaplanadı. 4. Azotli tóginlerdiń ekologiyalıq máselelerine - toqtalıp sonı aytıw múmkin, azot belok deregi, sonday eken, odan aqılǵa say paydalanılsa jasaw quralı retinde paydalanıw múmkin, keri jaǵdayda, odan ısrapshılıq menen artıqsha paydalanıw ekologiyalıq kóz qarastan qolaysız aqibetlerge sebepshi boladı. Kovda V.A. maǵlıwmatlarına bola, biosferada hár jılı 9 mln. tonna azot ajıralıp atır. Alım tárepinen ótkerilgen ilimiy izertlew nátiyjelerine bola mineral tóginler muǵdarın úzliksiz asırıw menen ónimdi asırıp bolmaydı. Artıqsha berilgen tóginler ósimlikler tárepinen ózlestirilmesden, qorshaǵan ortalıqtı pataslawı, ónim quramında suw dereklerinde nitrat muǵdarınıń artıp ketiwine sebep boladı. Suw dereklerinde nitrat muǵdarınıń 40-45 mg l/ga jetiwi insanlarda hár qıylı kesellik-lerdiń kelip shıǵıwı hám suwdaǵı haywanlardıń zıyanlanıwına sebep boladı. 26 5. Kaliyli tóginler basqa mineral tóginler sıyaqlı awıl xojalıǵı eginlerinen ekologiyalıq taza ónimler óndiriste zárúr esaplanıp, onıń bir jıllıq islep shıǵarıw kólemi 12 mln. tonnanı quraydı. Bul tógin ósimlikler organizminde zárúrli turmıslıq processlerdi atqaradı. Mısalı, kletkanıń suw balanısın tártipke salıwda, suwıqqa hám ıssıǵa shıdamlılıǵın asırıwda, uglevodlardıń japıraqlarınan basqa organlarǵa aǵıp ótiwine, fotosintez procesin bir baǵitta barıwına, ósimlikler quramındaǵı azot hám fosfor muǵdarın toparlawda járdem beredi. 6. Organikalıq tóginlerdi qóllaw tezligin asırıw bir tárepden ximiyalıq tógin- lerden paydalanıwdı kemeytiwi yamasa páseyiwi, basqa tárepden topıraq ónimdarlıǵın asırıwı hám saqlap turıwı hám de awıl xojalıǵınıń turaqlı rawajla- nıwına járdem beriwi múmkin. 7. Tóginler hár qıylı sırtqı kórinislerde boladı, mısalı, ximiyalıq ónimler hám eski diywallar. azot sıyaqlı azıq elementler menen támiyinleydi hám tóginler otaqlar hám kesellikler qáwipinen qaramastan ósimliklerdiń artıwın asırıw ushın isletiledi. 8. Organikalıq shıǵındılar házirgi kúnde fermerler aldında turǵan real mashqala bolıp tabıladı. Awıl xojalıǵı shıǵındılarınıń házirgi jaǵdayı hám rawajlanıw tendenciyaların analiz qılıw, awıl xojalıǵı shıǵındıların ǵáziynege aylandırıw, qorshaǵan ortalıqtıń pataslanıwın joq etiw, awıl ekologiyalıq ortalıǵın jaqsılaw hám awıl xojalıǵınıń turaqlı rawajlanıwına kómeklesiw ámeliy hám uzaq múddetli áhmiyetke iye. Ayırım dárisler topıraq sapasın páseytiredi, nátiyjede kóp muǵdar-daǵı ximiyalıq tóginlerdi qóllaw arqalı ónim zúráátliligi asadı. Ximiyalıq tóginler muǵdarı qansha kóp bolsa, olardan paydalanıw dárejesi azayadı. Awıl xojalıǵın-daǵı shıǵındılardı tóginlew ámelge asırılıwı múmkin, hám organikalıq tógin islep shıǵarıw topıraqtı azıqlantıratuǵın elementler menen tolıqtırıwı hám topıraqtaǵı elementlerdiń nátiyjeliligin asırıwı múmkin. Download 354.72 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|