Innovatsiya-ziyo

ruxsor, siyna, falak, yonoq, qalb, hijron kabi so'zlar sheva va lahjalar 
va hatto jonli so‘zlashuv tili uchun xos etnas.
0 ‘zbek adabiy tilining lug‘aviy me’yori birmuncha tartibga 
keltirilgan, u imlo lug'atlarida o‘z ifodasini topgan. Shu tufayli yozma 
nutqda so‘z qo‘llash birmuncha turg‘un holatda bo‘lib, me’yor buzilishi 
unchalik sezilmaydi. Ammo og‘zaki nutqda so'z qo'llash qoidalariga 
hamma vaqt ham yetarli darajada amal qilinmaydi. Ulaming 
ayrimlarini ko‘rib o‘tamiz.
Garchi adabiy tilda me’yor sifatida belgilangan so‘z mavjud bo'lsa 
ham, ayrim holatlarda bu so'zlaming iste ’moldan chiqqan variantlari 
qo'llanadi. Masalan, o'zbek tilida mafkura, g ‘m , falsafa, she 'riyat, 
fojia, a n ’ana, universitet, tuman, viloyat, qoms, daraja, harorat, 
istiqbol, vazir kabi so'zlaming qo'llanilishi yangidavr uchun m e’yoriy 
hisoblanadi. Lekin ayrim kishilar nutqida ular o'mida ideologiya, 
ideya, filosofiya, poeziya, tragediya, traditsiya, dorilfunun, rayon, 
oblast, ensiklopediya, gradus, temperaturei, perspektiva, ministr 
so'zlarini qo'llash hollari uchrab turadi.
Uslubiy me’yor. So'z va qo'shimchalarni uslubiyjihatdan to'g'ri 
qo'llash uslubiy me’yorlami bilish asosida antalga oshadi. Masalan, 
ayrim hollarda og'zaki nutqqa xos so'zlami yozma nutqda qo'llash yoki 
aksincha hollar uchrab turadi. O'zbek tilidagi apteka so'zi og'zaki 
nutqqa xos. Lekin og'zaki nutqda dorixona so'zini qo'llash unchalik 
qovushmaydi. Shuningdek, sinonimlami tanlashda ham me’yoriylik 
buzilishi mumkin. Masalan, ko'pincha og'zaki nutqda yuz so'zi 
qo'llanishi shart bo'lgan holatlarda aft, bashm so'zlarini qo'llash 
hodisalariga duch kelamiz. Kishi, odam, shaxs so'zlari o'm ida inson
55

---

so‘zining qo‘llanish holatlari juda ko‘p uchraydi. Bu ham uslubiy 
me’yomi bilmaslik oqibatidir.