Инсон борлиғининг ўзига хос хусусиятлари

тарихида анимизм - одамлар, ҳайвонлар ҳаёти,
нарсалар ва ҳодисаларга жон ва руҳлар таъсир
кўрсатишига бўлган эътиқод пайдо бўлди, шу
аснода шаклланган дунё ҳақидаги тасаввурлар
кейинчалик у ёки бу тарзда турли динлар негизини
ташкил этди.
Олимлар
жон хақида
Арастунинг
фикрича,
жон тананинг
моҳияти, унинг
уюштирувчи
тамойили санал
Гераклит жон
(психея)
олов ёки
сувдан иборат
бўлади, деган
ғояни илгари
суради.
Платон фикрига кўра,
инсон онги
унинг жони билан
бевосита боғланади.
Ибн Синонингфикрича,
инсон ақли илоҳий
ақлнинг бир зарраси
сифатида муайян
даражада ўзини ўзи
Билиш қобилиятига
эга бўлади ва бу Тангрини
билишгақаратилгандир
Онг янги давр
олимлари
қарашларида
Р.Декарт (1596-1650)
онгни тафаккур билан
тенглаштириб, уни
умумийроқ тусдаги
«руҳият» тушунчасидан
ажратди
Гегель индивидуал
онгга бутун ривожланиш
негизи саналган мутлақ
ғоянинг пировард
шаклларидан бири
сифатида ёндашди.
Бюхнер, Фохт,
Молешотт каби
файласуфлар онгга
«вульгар материализм»
нуқтаи назаридан
ёндашади.
Онгсизлик
Инсоннинг онгли
Ҳолатидаги
Онг билан
бошқариб
бўлмадиган
Жараён.
тушлар
интуиция
галлюцинациялар
хаёлдан
кетмайдиган
ғоялар
Онг фалсафий муаммо сифатида
Рационализмдан фарқли ўлароқ иррационализм
(irrаtionalis – нооқилона, онгсиз) борлиқни оқилона
англаш имкониятини чеклайди, баъзан эса бутунлай
инкор этади. Хусусан, неофрейдизмнинг атоқли намоянда-
ларидан бири К.Г.Юнг (1875-1961) онгни илмий воситалар
билан билиш мумкин эмас, деб ҳисоблаган ва унга
таъриф беришга уринишлардан бутунлай воз кечиб,
уни расмлар ва метафоралар ёрдамида тавсифлаш
билангина кифояланишни таклиф қилган. Онгни
тушуниш иррационализм экзистенциализм ва не-
опозитивизм каби фалсафий
оқимларга ҳам хосдир.
Онгнинг материалистик концепцияси.
Материалистлар онгнинг пайдо бўлишини фақат нотирик материядан табиий йўл билан
вужудга келган тирик материянинг тадрижий ривожланиши маҳсули сифатида тушун-
тиришга ҳаракат қилдилар ва онг табиатининг талқинига «инъикос» тушунчасини кири-
тадилар. Уни материянинг умумий хоссаси деб ҳисоблаб, онгни инъикоснинг олий типи
деб тавсифлайдилар ва онгнинг генезисига табиий-тарихий нуқтаи назардан ёндашиб,
унинг пайдо бўлишини меҳнат ва тил билан боғлайди.
Бу назария объектив дунёнинг барча объектлари, жараёнлари ва ҳодисалари муттасил
ўзгаришда бўлиши, шунингдек бир-бири билан универсал ўзаро алоқа қилиши ва ўзаро
таъсирга киришишини эътироф этади.
Бундай ўзаро таъсирлар натижасида айрим жисмлар ва ҳодисалар бошқа жисмлар ва
ҳодисаларга таъсир кўрсатиб, уларда тегишли ўзгаришлар ясаш ва уларни муайян
арзда ўзида гавдалантириш орқали уларда гўёки ўз «изи»ни қолдиради.
Инъикос_назарияси._Инъикос_назарияси'>Онг табиатининг материалистик (моддий) талқини. Инъикос назарияси.
Инъикос назарияси – онг табиатининг материалистик (моддий) талқини: онг юқори
ташкил этилган материянинг материяни акс этиш хусусиятидир.
Инъикос – моддий объектларнинг бошқа моддий объектлар изларини
улар билан ўзаро таъсирлашишда қолдириш хусусияти.
Инъикоснинг элементар формалари:
Механик
Физик
Химик
Биологик (фақат
тирик организмларга хос)
Таъсирланиш – биологик акснинг энг содда шакли – тирик организмларнинг предметлар ва атроф олам
ҳодисаларига реакцияси. Масалан, баргларнинг иссиқликда қовжираши, соянинг “Қуёш изидан” ҳаракати