Inson har doim atrof-muhitni asosan resurslar manbai sifatida ishlatgan, ammo juda uzoq vaqt davomida uning faoliyati biosferaga sezilarli ta'sir ko'rsatmagan

Atmosferadagi kislotali yomg'irni o'rganish asosida quyidagi model bloklari ajratildi:

• 
  Tabiiy manbalar tabiiy manbalar
  
• 
  oltingugurt birikmalari. NOx
  
• 
  antropogen manbalar
  
• 
  oltingugurt birikmalari.
  

Oltingugurt birikmalarini atmosferaga kiritish
Atmosferadagi eng muhim oltingugurt birikmalariga oltingugurt dioksidi [oltingugurt (IV) oksidi], oksisulfid (uglerod oksidi), uglerod disulfidi, vodorod sulfidi va dimetil sulfid kiradi. Oxirgi to'rtta birikma atmosferaning kuchli oksidlanish ta'siri tufayli oltingugurt dioksidi yoki sulfat kislota (sulfatlar) ga osonlikcha aylanadi. Inson faoliyati ta'siri ostida oltingugurt dioksidining tarkibi eng ko'p o'zgaradi.
Juda ifloslangan joylarda oltingugurt dioksidi darajasi quruqlik va dengiz sathining tabiiy chegaralaridan 1000 yoki hatto o'n minglab marta oshib ketishi mumkin. Odatda tabiiy manbalardan kelib chiqadigan boshqa oltingugurt birikmalarining kontsentratsiyasi sirt yaqinida ozmi-ko'pmi bir xil bo'ladi. Qattiq va suyuq shakldagi oltingugurt birikmalari orasida faqat sulfat kislota va sulfatlar (ammoniy sulfat va gidrosulfat) va dengiz tuzi hisobga olinadi.
Oltingugurt birikmalarining manbalari.
Oltingugurt birikmalari, yuqorida aytib o'tganimizdek, atmosferaga qisman tabiiy va qisman antropogen tarzda kiradi. Quruqlik yuzasi, okeanlar va dengizlar singari, tabiiy buloq vazifasini bajaradi. Umuman olganda, inson faoliyati tuproq bilan chegaralanadi, shuning uchun biz faqat hududning oltingugurt bilan ifloslanishini tushuntira olamiz.
Tabiiy oltingugurt chiqindilarining uchta asosiy manbai mavjud.
1. биосферыanaerob (kislorodsiz) mikroorganizmlar yordamida biosferani yo'q qilish jarayonlari organik moddalarni yo'q qilishning turli jarayonlari sodir bo'ladi. Shunday qilib, ular tarkibidagi oltingugurt gazsimon birikmalar hosil qiladi. Shu bilan birga, ba'zi anaerob bakteriyalar tabiiy suvlarda erigan sulfatlardan kislorod chiqaradi, bu esa oltingugurt o'z ichiga olgan gazsimon birikmalar hosil bo'lishiga olib keladi.
Yuqoridagi moddalardan avval atmosferada vodorod sulfidi topilgan, so'ngra o'lchash asboblari va havo namunalarini olish usullarining rivojlanishi bilan bir qator organik gazsimon oltingugurt birikmalarini ajratish mumkin edi. Ushbu gazlarning eng muhim manbalari botqoqlar, dengiz sohilidagi suv oqimlari zonalari, daryolar va ko'p miqdordagi organik moddalarni o'z ichiga olgan ba'zi tuproqlardir.
Dengiz yuzasida katta miqdordagi vodorod sulfidi ham bo'lishi mumkin. Dengiz o'tlari uning shakllanishida ishtirok etadi. Oltingugurtning biologik tarqalishi yiliga 30-40 million tonnadan oshmaydi, bu ajratilgan oltingugurtning umumiy hajmining 1/3 qismini tashkil etadi deb taxmin qilish mumkin.
Vulkanik faollik. Vulqon otilganda atmosferaga ko'p miqdordagi oltingugurt dioksidi bilan birga vodorod sulfidi, sulfatlar va elementar oltingugurt chiqariladi. Ushbu birikmalar asosan pastki qatlamga — troposferaga kirib boradi va bitta, yuqori portlashlar paytida oltingugurt birikmalarining kontsentratsiyasi oshadi, yuqori qatlamlarda esa stratosferaga kiradi. Vulqonlarning otilishi natijasida atmosferaga har yili o'rtacha 2 million tonna oltingugurtli birikmalar chiqariladi. Troposfera uchun bu miqdor biologik chiqindilar bilan solishtirganda ahamiyatsiz, vulqon otilishi esa stratosferadagi oltingugurtning muhim manbai hisoblanadi.
Inson faoliyati natijasida atmosferaga ko'p miqdordagi oltingugurt birikmalari, asosan uning dioksidi shaklida chiqariladi. Ushbu birikmalarning manbalari orasida eng ahamiyatlisi binolarda va elektr stantsiyalarida yoqib yuborilgan ko'mir bo'lib, u antropogen chiqindilarning 70 foizini tashkil qiladi. Ko'mir tarkibidagi oltingugurt miqdori (ba'zi foizlar) ancha yuqori (ayniqsa jigarrang ko'mirda). Yonish paytida oltingugurt oltingugurtli gazga aylanadi va oltingugurtning bir qismi qattiq holatda kulda qoladi.
Xom neft tarkibidagi oltingugurt miqdori kelib chiqish joyiga qarab ancha yuqori (0,1-2%). Oltingugurt dioksididan neft mahsulotlarini yoqish paytida ular ko'mir yoqilgandan ancha kam hosil bo'ladi.
Oltingugurt dioksidi, shuningdek, alohida sanoat tarmoqlari tomonidan, asosan metallurgiyada, shuningdek oltingugurt kislotasi va neftni qayta ishlashda ham ishlab chiqarilishi mumkin. Transport sohasida oltingugurt birikmalaridan ifloslanish nisbatan kichik bo'lib, uning asosiy hissasi azot oksidlari hisoblanadi.
Shunday qilib, inson faoliyati natijasida har yili atmosferaga oltingugurt dioksidi shaklida 60-70 million tonna oltingugurt chiqariladi. Oltingugurt birikmalarining tabiiy va antropogen chiqindilarini taqqoslash shuni ko'rsatadiki, odam atmosferani oltingugurt o'z ichiga olgan gazsimon birikmalar bilan tabiatga qaraganda 3-4 baravar ko'proq ifloslantiradi. Bundan tashqari, ushbu birikmalar antropogen chiqindilar tabiiy chiqindilardan bir necha baravar ko'p bo'lgan rivojlangan sanoat hududlarida, ya'ni asosan Evropa va Shimoliy Amerikada to'plangan.
Yvropa inson faoliyati bilan bog'liq chiqindilarning qariyb yarmini (30-40 million tonna) tashkil etadi.