Insonning komillik bosqichlari

Insonning komillik bosqichlari

Alijonova Go’zal, Safarbekov Azamat, Yusufxo’jayev Umarxo’ja, karimov sherzod tomonidan loyiha ishi

Reja:

1. Alisher Navoiyning xamsachilikka qo'shgan hissasi

2. Tasavvuf ta'limotida yuksak maqsad

3. Navoiy talqinida komil inson siymosi

4. Dostonning ustuni - ishq

Alisher Navoiyning xamsachilikka qo’shgan hissasi

• Besh dostonlik bo’lishi
• Birinchi doston - pand-nasihat
• Ikkinchi doston Xusrav va Shrin mojorolaridan Boshlanishi
• Uchinchi doston Layli va Majnun muhabbati
• To’rtinchi doston shoh Bahrom

Beshinchi doston Iskandar haqida

bo’lmog’I darkor

“Xamsa”deb atalishi uchun beshta shart

Xamsachilik boshlanishi

• Xusrav Dehlaviy
• Nizomiy Ganjaviy
• Jomiy
• Alisher Navoiy

Nizomiy Ganjaviy 1173-1201-yillar oralig’i-28yil davomida

• Maxzan ul-asror (Sirlar xazinasi)
• Xusrav va Shirin
• Layli va Majnun
• Haft paykar (Yetti go’zal)
• Iskandarnoma

Nizomiydan so’ng

Xusrav Dehlaviy

Sharisabzlik turkey qavmlar avlodidan

“Matla ul-anvar” (“Nurlarning boshlanmasi”)

“Shirin va Xusrav”

“Majnun va Layli”

“Hasht behisht” (“Sakkiz jannat”)

“Oyinayi Iskandariy” (“Iskandar oynasi”)

Jomiy

200 yildan keyin

“Tuhfat ul-anhorv” (“Erkinlar tuhfasi”)

“Sabhat ul-abror” (“Yaxshilar tasbihi”)

“Yusuf va Zulayho”

“Layli va Majnun”

“Xiradnomayi Iskandariy”

Keyinchalik yana ikkita asar qo’shib “Xamsa”ni “Haft avrang”(“Yetti taxt”) deb ataydi. U asarlar:

“Silsat uz-zahob”

“Salomon va Absol”

Alisher Navoiy

Eng qisqa muddat ichida ikki yarim yilda “Xamsa”ni tugatgan

“Hayrat ul-abror” (“Yaxshi kishilar hayratlanishi”)

“Farhod va Shirin”

“Layli va Majnun”

“Sabbayi Sayyor”

“Sa’diy Iskandariy”

Alisher Navoiynin xamsachilikdagi o’ziga xos o’rni

Navoiyning “Xamsa”sining farqi bu, eng avvalo, turkiy tilda ekanligi hamda Xusravning o’rniga u Farhod obrazini takomillashtirganidir. Nega Xusravni bunga loyiq deb topmagan? Sababi Xusrav muhabbatdan boylikni,davlatni ustun qo’ygan. Zero, Farhod bundan mustasnodir

TASAVVUF TA’LIMOTIDA YUKSAK MAQSAD

Tasavvuf-islomda insonni ruhiy va axloqiy jihatdan komillik sari yo’llovchi ta’limotdir. Tasavvuf maqsadi ham aynan komil inson tarbiyalashdir. U orqali insoniyat Islom dinining ichki va tashqi go’zalligini anglab yetdi.

Komil inson o’zi kim? Qanday qilib komillikka erishish mumkin?

Qalb pokligiga erishgan, yuksak ma’naviyatli, aqlan va jismonan barkamol shaxs komil insondir. Ba’zi hollarda komil inson ruhiy poklangan inson tushunchasi bilan tenglashtiriladi. Demak, ruhni pokllash zarur. Poklanish yo’li bitta-nafni yengish

Komil insonlar

Yеtar darajada poklagan, ham extiyojlari tufayli paydo bo’ladigan jamiki insoniy illatlardan forig’ qilgan kishilar insoni komil bo’lganlar. Tasavvufiy aqidaga ko’ra, komil insonlar pirovardida, shubhasiz, Alloh vasliga musharraf bo’ladilar, ruhan Tangri bilan birlashib kеtadilar

Navoiy talqinida komil inson siymosi

• Dostondagi Farhod olishib yengan ajdarho, Ahraman dev, temir odam shunchaki xayoli, afsonaviy obrazlar emas, balki har bir insonning ichki olamidagi nafsoniy istak, shaytoniy intilishlarning ramziy timsollaridir, Farhodning oshiqligi uni bu nafs lashkari bilan kurashga otlantiradi.

Ko’ngil ishq tufayli poklanadi. Ko’ngil poklansa, ishq yanada o’tli, yanada nurli bo’ladi, ilohiy mohiyat ksb etadi,

Tasavvufga ko’ra ko’ngilni poklash ham bir ilmdir

Komillik osmonida porlagan yulduz-Farhod

Nega Farhod?

• Poklanishga erishgan komil inson, ayni paytda, yuksak axloq va odob timsoliga aylanadi.
• Shu ma’noda Farhod o’zbek adabiyotida mukammal yaratilgan komil inson obrazdir.

Ko’ngilni oklash ilm ilm esa ustozlardan o’rganiladi

• Boniy - ko’ngilga ishq binosini qurdi va qurishni o’rgatdi.
• Moniy – Alloh ishqini qalbga naqshlash sirlarini anglatgan ustoz
• Qoran – ko’ngildagi toshdan ham qattiq nafsoniy istaklarni parchalash ilmini bildirgan murshiddir

Dostonning ustuni - ishq

,

Nafsni yengish quroli – bu ISHQ. Farhod esa tug’ma ishq bilan tug’ilgan. Uning ismi ham “Qur’oni karimda: “ Al-amo tanzilu min-as-samo”, ya’ni “Ismlar osmondan tushadi”, deyilganidek, ishq osmonidan tushgan.

,

“Farhod” ismi:

F – fard

R – rashk

H – hajr

D – dard

Uch yoshida ravon gapira olardi, ammo uning so‘zlari asosan ishq afsonalaridan iborat edi.

Alisher Navoiy Farhodni mana shunday gavdalantirdi.

Farhodning oshiqligi uni komil inson bo’lishida tayanch edi

,

• «Farhod va Shirin» dostoni pokiza muhabbat, vafo va sadoqat qo‘shig‘iga aylandi, uning bosh qahramonlari esa ishq olamining yorqin yulduzlari bo‘lib, jahonga tanildi.

Asar o‘zining insonparvarlik, mehnatsevarlik, xalqlar o‘rtasidagi do‘stlikni ulug‘lash, sof va samimiy muhabbatni ardoqlash kabi dolzarb g‘oyalari tufayli yanada muhimroq ahamiyat kasb etmoqda.