Insonning tabiatga ijobiy va salbiy ta’siri

Insonning tabiatga ijobiy va salbiy ta’siri. Odam barcha
tirik organizmlar singari tashqi muhitdan kislorod va ozuqani qabul
qiladi. Odamlar dastlab o’simlik mevasi va urug‘lari, ildizmevalari
bilan oziqlangan, xom go‘sht iste’mol qilgan. Keyinchalik baliq
ovlash, yovvoyi hayvonlarni tutishni osonlashtirish uchun turli qurollar
yasay boshlagan. Qadimgi odamlar iqlimning sovib borishi
natijasida isinish va ovqat tayyorlash uchun olovdan foydalanishgan.
Dehqonchilik va chorvachilikning rivojlanishi odamning doimiy
yashash joyiga ega bo‘lishiga sabab bo‘lgan.
Odam yashash sharoitini yaxshilash maqsadida tabiatga doimo
ijobiy yoki salbiy ta’sir ko‘rsatib kelgan. Ijobiy ta’sirga odam
tomo nidan o‘simlikning yangi navlarini yaratilishi, hayvonlarning
yangi (go‘shtdor, sersut va hokazo) zotlarini olinishi, oziq-ovqat
mahsulotlarining ko‘paytirilishi misol bo‘ladi (76-rasm). Salbiy ta’sirga yovvoyi hayvonlarni ko‘plab ovlash natijasida ularning qirilib ketishi, o‘rmondagi
daraxtlarning keragidan ortiq kesilishi, atmosfera havosining chiqindilar bilan ifloslanishi,
cho‘llarning o‘zlashtirilishi natijasida daryo va dengizlarning qurib qolishi kiradi
Ekologik muammolar. Odamning tabiatga salbiy ta’siri ortgani sari turli ekologik
muammolar kelib chiqadi. Masalan, odam tomonidan cho‘llarning o‘zlashtirilishi, tuproqning sho‘rini yuvish va cho‘l zonalarida o‘stiriladigan o‘simlik, masalan, g‘o‘zani
sug‘orish natijasida Orol dengizi quriy boshladi. Transport vositalarining ko‘payishi, yonilg‘ idan ko‘p miqdorda foydalanish atmosferadagi karbonat angidrid miqdorini oshirib, havo haroratining ko‘tarilishiga, bu esa o‘z navbatida muzliklarning erib, ayrim joylarda suv toshqini bo‘lishiga olib keladi. Hozirda, muzlatkich va konditsionerlardan
ajraladigan modda atmosferaning himoya qobig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan.
Azon qatlamida tuynuklarning paydo bo‘lishi atmosferadagi ayrim zararli nurlarining yergacha yetib kelishiga sabab bo‘lmoqda. Shuningdek, quyoshning zararli nurlari o‘simlik va hayvonlarga halokatli ta’sir ko‘rsatmoqda va odamlarda terining xavfli o‘sma
kasalligini kelib chiqishiga sabab bo‘lmoqda. O‘rmonlarning keragidan ortiq kesilishi, dengiz va daryo suvlariga noto‘g‘ri munosabat, yovvoyi tabiatni odam tomonidan uzluksiz o‘zlashtirilishi, yovvoyi o‘simlik va hayvon turlarining qirilishi – bularning hammasi tabiatdagi ekologik muvozanatning buzilishiga va ekologik muammolarning ko‘payishiga sabab bo‘lmoqda. Odamning tashqi muhitga salbiy ta’sirini kamaytirishda bizga biologiyadan olgan bilimlarimiz yordam beradi.