Instituti tabiiyot va geografiya fakulteti kimyo kafedrasi nomozov shuhratjon yuldashali o
Gossipol smolasi va boshqa yog’larning fizik – kimyoviy ko’rsatgichlari
Download 0.52 Mb. Pdf ko'rish
|
yog-moy korxonalari chiqindilari va ularni qayta ishlash masalalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Maydalovchi materiallarning trebotexnik xossalarini nisbiy ko’rsatgichlari.
|
Gossipol smolasi va boshqa yog’larning fizik – kimyoviy ko’rsatgichlari.
Maydalovchi material Kinematik yopishqoql ik 373 K, m
Ochiq tigeldagi chaqnash temperatrurasi, K ortiq emas Molekulyar massasi, g/mol
-
Qo’llash harorat inyervali Kislota soni
mg KOH ortiq emas
6 Silindr moyi
9
53
n-lmagan 5 5 -7
583 66
35 -583 n-lmagan Nigrol
7-3 53
- 3 - 3 n-lmagan Gossipol smolasi
3
-
8
83- 93 5 -
Izoh : n-lmagan tushunchasi normallashtirilmagan degan ma’noni anglatadi.
Keyingi jadvalda turli maydalovchi materiallarning trebotexnik xossalarini nisbiy ko’rsatgichlari (nigrol ko’rsatgichiga nisbatan olingan) keltirilgan [6].
Maydalovchi materiallarning trebotexnik xossalarini nisbiy ko’rsatgichlari. Maydalovchi material Solishtirma yuklamali nisbiy ko’rsatgichning miqdori, MPa
6 Silindr moyi
,9 ,79
,8 ,8 5 ,7 ,6 ,68 ,6 ,6 ,8 Gossipol smolasi , 8 ,7 ,5 ,75 ,6 ,8 Izoh : suratida yemirilish tezligi, mahrajida ishqalanish koeffitsienti.
Shunday qilib, gossipol smolasini tadqiqoti shuni ko’rsatdi-ki, u o’zini tarkibida laktan shaklidagi yog’ kislotalarini, azot va fosfor birikmalarini tutar ekan. Bu birikmalar esa yuqori tabiatga ega bo’lgan yemirilishga qarshi, qirilishiga qarshi, oksidlanishiga qarshi va korroziyaga qarshi xossalarga ega ekanligi aniqlandi. Shu sababli O’ra Osiyo ITI – Giprogaz institutining tekshiruviga asoslanib gossipol smolasi burg’ulovchi eritmalarga qo’shiluvchi moylovchi modda sifatida O’rta Osiyo hududida ishlatish lozim deb topildi [ ]. 7 Bu eritmani tayyorlash oddiy bo’lishidan qat’iy nazar foydasi yuqoridir. Eritmani tayyorlash uchun tayyorlanadigan moyli modda massani 65 % ini gossipol smolasi quyiladi. Zichlovchi modda sifatida ruh dioktilfenilditiofosfatdan 8 % miqdorida qo’shiladi. Aralashma qaynash holatigacha isitiladi va 393 - 403 K temperaturada 40 - 45 minut davomida ushlab turiladi. Yana bir idishda kauchukni polietilen bilan birgalikda bir xil suyuq massa hosil bo’lguncha qaynatiladi, 35 – 363 K gacha sovutiladi. Shu kauchuk - polietilenli aralashmani zichlantiruvchi qo’shilgan gossipol smolasiga qo’shiladi va 45 – 6 minut davomida aralashtiriladi. So’ngra tayyor moylovchi aralashmani idishlarga quyiladi [ ]. Yog’ kislotalari gossipol smolasi tarkibida bo’lib, moylovchi modda sifatida trebokimyo uchun juda muhim ahamiyatga ega. Chunki karboksil gruppa va uglevodorod radikali tutgan uglerod atomlari uzun zanjiridan iboratligi uchun metallar bilan xemosorbsiya jarayoniga kirishish qobilyatiga egadir [ ]. Anion faol qo’shimchalar bilan oksidlangan risoykil, gossipol smolasi, …….ning kub qoldiqlari hamda qattiq yonilg’ilar smolalari bitumni karbonat materiallari bilan bog’lanishini kuchaytirib, amalda bitumning mineral materiallarini kislotali qismlari bilan birlashmaydi [ ]. Ya’ni bitumdan asfalt tayyorlash jarayonida bitumga qo’shiladigan moddalar tabiatiga katta e’tibor berish kerak bo’ladi. Bitumni yupqa qatlamda kogeziya xossasini ko’paytirish uchun yuzani ohakli eritma bilan faollashtirish yaxshi natija beradi. Yuzani xossasini o’zgartirish uchun, kation faol qo’shimchalar bo’lgan DT diamin va KTP katapin hamda FGS gossipol smolasi asosida tayyorlangan karbon kislotaning temirli tuzlaridan qo’shish kerak [ ]. Bu maxsuotlarning tarkibida azot, uglerod, vodorod, kislorod elementlari bo’lib, 3-4-5 gruppa elementlari xosilalari suvda eriydi. Zamishlyayevaning ko’rsatishi bo’yicha gossipol smolasini faqat 0,37 % i suvda eriydi xolos [ ]. Polimer quyuqlantiruvchilardan foydalanib tayyorlangan moylovchi SDP-1, SDP-2 markali maxsulotlar o’zini tarkibida tribopolimer hosil qiluvchi
8 zichlantiruvchi va xemosorbsion shaklida plyonka hosil qiluvchi komponentlar tutgan ochiq ustunlarni bo’yash uchun ishlatilinadi. Sanoat miqiyosida yuqoridagi moylovchi maxsulotlar bilan qadoqlangan mingdan ortiq dalotalarning barcha texnik ko’rsatgichlari o’sganligini ko’rsatdi. Shu bilan bir qatorda burg’ulash tezligi 30 % ga oshdi. Har doim ishlatiladigan moylovchi materiallar bilan qoplangan dalotalarga nisbatan yuqori haroratli burg’ulash sharoitida va vodorod sulfid ishtirokida ishlovchi, texnika uchun IPM- markadagi moylovchi gossipol smolasi asosida tayyorlangan maxsulotlar tayyorlangan. Bu jarayonda gossipol smolasi vodorod sulfidli karroziyaga qarshi kimyoviy ekran vazifani bajaradi [ ]. O’zbekistonda ham so’nggi yillarda gossipol smolalaridan har xil kompozitsion maxsulotlar, qurilish bitumlari ishlab chiqarish bo’yicha qator olimlar ilmiy ish olib bormoqdalar. Bu olimlar ―Fan va tarqqqiyot‖ unitary korxonasida ilmiy izlanishlar olib borib, raqobatbardosh kompozitsion materiallar olish texnologiyasini yaratish ustida ishlamoqda. Jumladan, B.B. Sobirovni doktorlik dissertatsiyasi [ ] asfaltbeton va aeroport yo’llari qoplamalari orasidagi tirqishlarni qoplash maqsadida ishlatilinadigan va gossipol smolasi asosida tayyorlangan mastika va boshqa kompozitsion maxsulotlar olishga qaratilgan. Xuddi shu yo’nalishdagi ishni ya’ni, gossipol smolasidan tayyorlangan bitum asosida kompozitsion maxsulotlar olish SH.R. Quranboyevni nomzodlik dissertatsiyasida ham o’rganilgan [ ]. Biqoq ular hosil qilgan gossipol smolasi asosidagi bitum neft gudronini yuqori temperaturada oksidlash orqali bitum olish jarayoniga moslashgan. Ya’ni neft gudroni o’rniga gossipol smolasi gudroni havo bilan oksidlash orqali bitum sintez qilingan.
Download 0.52 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|