Institutsional iqtisodiyot

13. Institutlar o‘zgarishini mafkura nazariyasi asosida izohlashning O'zbekiston va Gretsiya davlatlari sharoitida tahlili.
O‘zbekiston va Gretsiyadagi institutlarning mafkuraviy asosda o‘zgarishini bu mamlakatlar taraqqiyotiga ta’sir ko‘rsatgan turli siyosiy va iqtisodiy mafkuralar bilan izohlash mumkin.

O‘zbekistonda institutlarning o‘zgarishiga ko‘proq liberal va bozorga yo‘naltirilgan iqtisodiy mafkuraga o‘tish sabab bo‘ldi. Bu siljish 1990-yillar boshida, Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin boshlangan va mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya qilish va xorijiy sarmoyalarni jalb qilish zarurati bilan bogʻliq edi. Hukumat davlat nazoratini qisqartirish va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan qator islohotlarni amalga oshirdi, jumladan, davlat korxonalarini xususiylashtirish, savdo va investitsiya siyosatini liberallashtirish.

Bu liberal iqtisodiy mafkuraga oʻtish inson huquqlari va demokratik islohotlarga koʻproq eʼtibor qaratilib, liberal siyosiy mafkuraga oʻtish bilan birga boʻldi. Hukumat madaniy va diniy bag‘rikenglikni targ‘ib qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirdi, jumladan, Toshkentda Xalqaro Imom Buxoriy markazini tashkil etdi.

Gretsiyada institutlarning o'zgarishi konservativ va statistik iqtisodiy mafkuraga o'tish bilan bog'liq. Bu siljish 2008 yilgi jahon moliyaviy inqirozidan so‘ng boshlangan bo‘lib, mamlakat iqtisodiyotiga jiddiy ta’sir ko‘rsatgan va qarz inqiroziga olib kelgan. Hukumat davlat qarzlarini qisqartirishga qaratilgan bir qator tejamkorlik choralarini amalga oshirdi, jumladan, davlat xarajatlarini qisqartirish va davlat korxonalarini xususiylashtirish.

Bu konservativ iqtisodiy mafkuraga o‘tish milliy xavfsizlik va barqarorlikka ko‘proq e’tibor qaratilib, konservativ siyosiy mafkuraga o‘tish bilan birga bo‘ldi. Hukumat iqtisodiy o'sish va rivojlanishni rag'batlantirish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirdi, lekin davlat tomonidan rivojlantirish va iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarini nazorat qilishga ko'proq e'tibor qaratdi.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, O‘zbekiston va Gretsiyadagi institutlarning mafkuraviy asosda o‘zgarishini ushbu mamlakatlar taraqqiyotiga ta’sir ko‘rsatgan turli siyosiy va iqtisodiy mafkuralar bilan izohlash mumkin. O‘zbekiston yanada liberal va bozorga yo‘naltirilgan mafkuraga o‘tdi, Gretsiya esa konservativ va davlatistik mafkuraga o‘tdi.

14.