Institutsional iqtisodiyot

 
34-misol. Mutaassiblik institut hisoblanadimi? 
 
35–misol. Dastlab «Kelajak tongi» korxonasida o‘rtacha doimiy xarajat 
umumiy xarajatlarning 30 foizini tashkil qilar edi. Ishlab chiqarishning 
xarajatlariga ko‘ra foydaliligi (rentabelligi) esa 40 foizga teng edi. Inflyatsiya 
jarayoni natijasida o‘rtacha doimiy xarajatlar 10 foiz, o‘rtacha o‘zgaruvchan 
xarajatlar esa 20 foizga o‘sdi. Agar korxona maxsulot narxini 17 foizga oshirsa, 
xarajatlarga ko‘ra ishlab chiqarish rentabelligi nimaga teng bo‘ladi. 
 
36–misol. Xom ashyo uchun qilingan xarajatlar o‘zgaruvchan xarajatlarning 
40 foizini tashkil qiladi. Bitta maxsulot hisobida xom ashyoga ketgan xarajat 130 
foizga oshganidan keyin «Dilnoza» savdo ishlab chiqarish korxonasi ishlab 
chiqarish xajmini o‘zgartirdi. Bunda boshqa o‘rtacha uzgaruvchan va doimiy 
xarajatlar o‘zgarmaydi, o‘rtacha umumiy xarajatlar esa 233 so‘mga ortdi. Agar bu 

---

7 
o‘zgarishgacha bitta maxsulotga ketgan o‘rtacha umumiy xarajat 500 so‘m, 
o‘rtacha doimiy xarajat esa 100 so‘mga teng bo‘lsa, firma ishlab chiqarish xajmini 
necha foizga o‘zgartiradi? 
 
37–misol. “Gulzor” shahrida yangi oliy o‘quv yurti paydo bo‘ldi. 
Mintaqaviy mehnat bozorining OO‘Yu tayyorlashni nazarda tutayotgan kadrlarga 
bo‘lgan yuqori darajadagi ehtiyojini, shuningdek, mintaqaviy hokimiyatlarning va 
qator xalqaro tashkilotlarning qo‘llab-quvvatlashini hisobga olgan holda, unga 
qabul va mutaxassisliklar nomenklaturasi har yili ortib boradi. Siz yangi OO‘Yuda 
talabalarning asosiy qismi bepul o‘qishini hisobga olib, uning rektoriga qanaqa 
tashkiliy tuzilmani taklif qilgan bo‘lardingiz? 
38–misol. Faraz qilaylik, Siz – shaharning turli qismlarida do‘konlar 
tarmog‘ining egasisiz. Ularda ishlash uchun Siz, asosan qishloq joylaridan, 
sotuvchilarni yollaysiz, bunda mehnat bozorida ularning muqobil ish haqi past. 
Sotuvchilarni tovar aylanmasini oshirishga motivatsiyalashni qanday qilib amalga 
oshirgan ma’qul?