Intellektual rivojlanish nazariyasi

J.Piajening intellektning operatsion ta`limoti
Bu vaziyatda bola operatsiyadan oldingi darajada omad uchun tartibsiz harakat qiladi, intellektning aniq bir darajasidagi bola bir muncha darajada tashkilotchi, bir qancha variantlarni sinab ko’radi, faqat ularning orasida keraklisi yo’q va keyinchalik harakat qilib ko’rishdan voz kechadi. Rasmiy formal darajadagi o’smir bir qancha urinishdan so’ng material bilan bevosita eksperement o’tkazishdan to’xtaydi va barcha mumkin bo’lgan farazlar ro’yxatini tuzishga kirishadi. Faqatgina bundan so’ng o’smir mavjud bo’lgan o’zgaruvchilarni ajratib ularning har birini o’ziga xos ta`sirini o’rganishga intilib, farazlarni ketma-ket tekshirishni boshlaydi. Barcha mumkin bo’lgan uyg`unliklarni kombinatsiyalarning tizimli sinab ko’rish- xulq-atvorning bunday tipi –yangi mantiqiy tuzilishlarga asoslanadi. J.Piaje ularning xarakteristikasi tasnifi uchun pozitsiyali propozitsional mantiq tilini qo’llaydi. O’smirda o’zining bevosita tajribasi chegarasidan chiqib, kattalar dunyoqarashiga uyg`unlashish nazariyani tuzish va tushunish qobiliyati paydo bo’ladi. Taxminiy mulohaza o’smirni yuzaga chiqishga tayyor turgan imkoniyatlar sohasiga etaklaydi, bunda ideallashtirilgan tasavvurlar har doim ham sinovga uchramaydi va ko’pincha aniq dalillarga qarshilik ko’rsatadi. J.Piaje kognitiv egotsentrizmning o’smirlik shaklini, birmuncha darajada mukammal olamni yaratishga intilishda chegarasiz kuchni tafakkurga muhrlab qo’yuvchi o’smirning sodda idealizmi deb atagan.
Faqatgina kattalarning yangi ijtimoiy rollarini o’ziga qabul qilgan o’smir qarama-qarshiliklar bilan to’qnashadi tashqi vaziyat sharoitni inobatga olishni boshlaydi yangi sohada mutloq intellektual detsentratsiya markaziy bo’lgan ba`zi vazifalarni mahalliyga berish yuz beradi. J.Piaje o’spirinlikdan etuklik yoshiga o’tish davrida intellektning keyingi rivoji uni muayyan maqsadga yo’naltirishga doir qator muammolarni e`tirof etgan.
Hayotiy dasturlarni tuzish davrida 15 yoshdan 20 yoshga qadar intellekual differentsiatsiya farqlanish jarayonini kuzatish mumkin birinchidan shaxsiy fazifalar bilan muvofiqlikda har bir individ tomonidan o’ziga xos tarzda qo’llaniladigan umumiy-kognitiv tuzilishlar ikkinchidan faoliyatning turli sohalari uchun alohida tuzilishlar hosil bo’ladi.