Investitsiyalar auditi va baholash
I-Bob. INVESTITSIYALAR HAQIDA TUSHUNCHA VA ULARNING
Download 1.32 Mb. Pdf ko'rish
|
Инвестициялар аудити ва баҳолаш Файзиев Ш Н Ў Қ 2011
|
8 I-Bob. INVESTITSIYALAR HAQIDA TUSHUNCHA VA ULARNING TURLARI. 1.1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsiyalarning iqtisodiyotda tutgan o’rni. Mamlakatimizda 2010 yilda 2009 yilga nisbatan 13,6 foizga ko‘p, ya’ni 9 milliard 700 million AQSH dollariga teng miqdordagi investitsiyalar o‘zlashtirildi, bu yalpi ichki mahsulotning qariyb 25 foizini tashkil etadi. Ushbu investitsiyalarning salkam 72 foizi ishlab chiqarish korxonalarini barpo etishga, jumladan, 38 foizga yaqini asbob-uskuna va ilg‘or texnologiyalar sotib olishga yo‘naltirildi. Shu boradagi umumiy qo‘yilmalar hajmida xorijiy investitsiyalar va kreditlar ulushi 28,8 foizni, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar miqdori esa 2 milliard 400 million dollardan ziyodni tashkil etdi. Barcha moliyaviy manbalar hisobidan texnik va texnologik qayta jihozlash uchun yo‘naltiriladigan investitsiyalar hajmi 3 milliard 800 million dollardan oshgani yoki 2010 yildagi barcha kapital qo‘yilmalarning 37,5 foizini tashkil etgani prinsipial muhim ahamiyatga egadir. 2 Muxtasar aytganda, Investitsiya dasturi doirasida 2010 yilda 200 dan ziyod loyiha amalga oshirildi. Jumladan, yiliga 50 mingta avtomobil ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lgan “M-300” rusumidagi yengil avtomobil ishlab chiqarishni o‘zlashtirish”, 200 ming tonna kaliy o‘g‘itlari ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lgan “Dehqonobod kaliy o‘g‘itlari zavodi qurilishi”, “Xonjiza konida polimetall rudalarga ishlov berish” kabi yirik loyihalar, Navoiy kon-metallurgiya kombinati, “Navoiyazot” kompaniyasining bir qator yangi obyektlarini barpo etish ishlari va boshqa loyihalar nihoyasiga yetkazilganini ta’kidlash joiz. Rеspublikamiz Prеzidеnti I.A.Karimov yangi yil tabrigida amalga oshirgan ishlarimizni, erishgan marralarimizning asosiy mеzonlari va omillari to’grisida batafsil toxtalib otildi va 2009 yilda mamlakatimiz iqtisodiyotini izchil rivojlantirish va modеrnizatsiya 2 Prezident Islom Karimovning 2010 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo‘ljallangan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga bag‘ishlangan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi, «Xalq so’zi» gazetasi № 16, 2011 yil 22 yanvar 9 qilish, islohot va o’zgarishni davom ettirish va chuqurlashtirish, moliyaviy inqirozga qarshi samarali dasturlarni amalga oshirish, birinchi navbatda ishlab chiqarishni tеxnik va tеxnologik qayta jixozlash dolzarb vazifa ekanligi ta'kidlab o’tildi. Iqtisodiyotni modеrnizatsiya qilish, tеxnik va tеxnologik jixatdan yangilash iqtisodiy siyosatning xal qiluvchi ustivor vazifasi bo’lib qolmoqda. Bu dolzarb asosiy vazifani xorijiy invеstitsiyalarni jalb etish asosida amalga oshirish ko’zda tutilmoqda. 2008 yilda 1,5 milliard AQSh dollari miqdorida xorijiy invеstitsiyalar o’zlashtirildi, ularning 70 % ni to’g’ridan-to’g’ri jalb qilingan invеstitsiyalarni tashkil etadi. 2009 yilda Invеstitsiya dasturini amalga oshirish doirasida 1,8 milliard AQSh dollaridan ortiq xorijiy invеstitsiyalarni o’zlashtirish ko’zda tutilgan. Ularning taxminan to’rtdan uch qismi to’g’ridan-to’g’ri jalb etiladigan invеstitsiyalardir. Umuman, 2009 yilda mamlakat iqtisodiyotiga kiritiladigan xorijiy va ichki invеstitsiyalarni xisobga olganda, kapital qo’yilmalarining umumiy xajmi mamlakatimiz yalpi ichki maxsulotining 25 % ni tashkil etadi. O’zbеkiston o’zining ishonchli va to’lov qobiliyatiga ega xamkor ekanini, mamlakatimizda chеt el sarmoyasini jalb etish bo’yicha xar tomonlama qulay shart-sharoitlar yaratilganini amalda isbotlamoqda. Bugungi kunda O’zbеkistonning umumiy tashqi qarzi yalpi ichki maxsulot xajmining 13,3 % ni tashkil etadi va eksport xajmining 31 % dan oshmaydi. Bu xalqaro mеzonlarga ko’ra, xar jixatdan maqbul xolat dеb baxolanmoqda. xozirgi davrda mamlakatimiz qishloq xo’jaligi samaradorligini oshirish masalasi sug’oriladigan еrlarning mеliorativ xolatini yaxshilash va unumdorligini oshirish bo’yicha o’ta muxim vazifani xal etish bilan bеvosita bog’liqdir. 2009 yilda mamlakatimizda еrlarning mеliorativ olatini yaxshilash ishlari uchun 130 milliard so’m miqdorida mablag’ ajratilishi ko’zda tutilmoqda. O’zbеkiston iqtisodiyotining barqaror, izchil rivojlanishi Xalqaro Valyuta Jamg’armasi tan olganidеk, eng avvalo kеng ko’lamli tizimli bozor isloxotlarini joriy etish va xorijiy invеstitsiyalarni jalb qilish, iqtisodiyotda chuqur tarkibiy 10 o’zgarishlarni amalga oshirish, ishlab chiqarishni modеrnizatsiya qilish va yangilash, eksportga ixtisoslashgan yangi tarmoq va korxonalar barpo etish, biznеs va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirishga qaratilgan, xar tomonlama puxta o’ylangan siyosatning amaliy natijasidir. Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida respublikamiz iqtisodiyotida tarmoqlar va tarmoqlararo proportsiyalarda ijobiy o’zgarishlar yuz bermoqda, yangi tarmoqlar bunyod etilmoqda, Qo’shma korxonalar soni oshib bormoqda. Iqtisodiy o’sishga, katta miqdorida ivestitsiyalar ajratildi. Respublikamiz iqtisodiyotiga safarbar etilgan yirik miqiyosida investitsiyalar import o’rnini bosuvchi ishlab chiqarishning barpo qilinishi va yalpi mahsulot turlarining o’zlashtirilishi bilan bog’liq bo’ladi. Bunday tuzilmaviy o’zgartirishlar jaxon xujaligiga kirib borish, mamlakat iqtisodiyotining barqaror o’sishiga erishish imkoniyatlarini yaratadi. Investitsiyalashning ustuvor yo’nalishlarini aniq belgilash, ilmiy asoslangan investitsiya qarorlarini qabul qilish investitsiya faoliyatini oqilona tartibga solish asosida ichki va tashqi moliyaviy manba’larning barcha shart-sharoitlarini hisobga olgan holda jalb qilish milliy iqtisodiyotning kelajagini belgilaydi. Mamlakatimiz investitsiya faoliyatida, ayniqsa, xorijiy investitsiyalar ishtirokida kuchayib bormoqda. Bu borada O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov bevosita xorijiy investitsiyalar to’g’risida fikr bildirib, «Bir oddiy xaqiqatni yaxshi tushunib olish kerakki, O’zbekistonga kiritilayotgan investitsiyalar,ayniqsa, to’g’ridan-to’g’ri kelayotgan sarmoyalar oqimi xar bir kishi, umuman jamiyat hayoti uchun suv va xavodek zarur» 3 - deb baholaydi. O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida” gi Qonunning 2-moddasiga ko’ra, “investitsiyalar-iqtisodiy yoki boshqa faoliyat ob’ektlariga sarflanadigan moddiy va nomoddiy boyliklar hamda ularga doir huquqlardan iboratdir” 4 Investitsiya faoliyatidagi burilishlar, ta’kidlangan vazifalarni echish; 3 Каримов И А “Иқтисодий ислоҳат масулиятли босқич” Т.: Ўзбекистон. 1999 й 46 б 4 “Инвеститция фаолияти тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни Т.:1998. 11 investitsiyalashning davlat mexanizmini erkinlashtirib borish va bozor mexanizmlarida qo’llaniladigan soxalarni kengaytirish; investitsiyalashni o’z jamg’armalari hisobidan ta’minlashning samarali mexanizmlarini ishlab chiqish va joriy qilish; zamonaviy, korporativ moliyalashtirish, lizing kabi yangi usullardan foydalanish soxalarini kengaytirish talab qilinadi. Download 1.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|