I(q-q). indd

I bap. Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ tiykarlari’

---

20
Gaz molekulalanni’n’ qozg’ali’s tezligin ta’jiriybede birinshi boli’p, 
1920-ji’lda nemis fi zigi O. Shtern (1888–1969) ani’qlag’an. Ta’jiriybede 
gu’mis atomlari’ni’n’ vakuumdag’i tezligi 
v
m
 = 440 m/s yekenligi tabi’l-
g’an.
Yendi (3) formula ja’rdeminde gu’mis atomlari’ni’n’ vm tezligin 
ani’qlayi’q. Puwg’a aylang’an gu’mis atomlari’ni’n’ temperaturasi’ 
T = 1233 K (gu’mistin’ yeriw temperaturasi’), molyar massasi’ M = 0,108 
kg/mol yekenliginen gu’mis atomi’nin’ massasi’n ham wortasha kvadratli’q 
tezligin teoriyali’q jol menen yesaplaw mu’mkin:
Tezliktin’ bul ma’nisi ta’jiriybede tabi’lg’an vm tezlik ma’nisinen bir 
qansha u’lken. Maksvell bo’listiriliwi boyi’nsha da 
v
kv
 tezlik 
v
m
 tezlikten 
bir qansha u’lken boli’p yesaplanadi’.
Sonday yetip: