I(q-q). indd

V bap. Zatti’n’ agregat hali’ni’n’ wo’zgeriwi

---

74
Hawani’n’ toyi’ng’anli’q da’rejesin ba-
halaw ushi’n sali’sti’rmali’ i’g’alli’q tu’sinigi 
kirgizilgen. Sali’sti’rmali’ i’g’alli’q 
φ
 haribi 
menen belgilenedi ha’m to’mendegishe 
ko’rsetiledi:
Demek, hawani’n’ sali’sti’rmali’ i’g’al-
li’g’i’ woni’n’ absolyut i’g’alli’g’i’n 
toyi’ng’an puw (sol temperaturadag’i’) 
ti’g’i’zli’g’i’ qatnasi’na ten’. 
Sali’sti’rmali’ i’g’alli’qti to’mendegishe 
de ko’rsetiw mu’mkin:
bunda  p – hawadag’i’ suw puwi’ni’n’ basi’mi’, p
0
 – toyi’ng’an puwdi’n’ 
basi’mi’. 
Hawani’n’ sali’sti’rmali’ i’g’alli’g’i’n’ wo’lshew
Turmi’sta hawa i’g’alli’g’i’n wo’lshew ushi’n du’zilisi a’piwayi’ bolg’an 
Avgust psixrometrinen paydalani’w mu’mkin (yunansha psixros – suwi’q). 
Wo1 tiykari’nan birewi qurg’aq, yekinshisi i’g’al termometrden ibarat 
(43-su’wret). Birinshi termometr hawa temperaturasi’n wo’lsheydi. Yekin-
shisinin’ ushi’ material menen worali’p, to’mengi ushi’ tazalang’an suwli’ 
i’di’sqa tu’sirilgen boladi’. Hawa qansha qurg’aq bolsa, suw materialdan 
sonshali’q tez puwlanadi’ ha’m wonin’ temperatu-
rasi’ sonshelli to’men boladi’. Qurg’aq ha’m i’g’al ter-
mometrler ko’rsetken temperaturalar ayi’rmashi’li’g’i’n 
yesaplap, psixrometriyali’q kesteden sali’sti’rmali’ 
i’g’alli’q ani’qlanadi’. Psixrometriyali’q keste sol 
asbapti’n’ wo’zi menen birge boladi’. Psixrometriyali’q 
kestenin’ bir bo’limi (20–30°C ushi’n) 10-kestede 
keltirilgen.
Mi’sali’, 43-su’wrettegi psixrometdi’n’ qurg’aq 
termometri 28°C ni’, i’g’al termometri 21°C ni’ 
ko’rsetpekte. Bunda termometrdegi parqi 7°C ni quray-
di. Psixrometriyali’q kesteden hawani’n’ sali’sti’rmali’ 
i’g’ali’g’i 53% ekenligin ani’qlaw mu’mkin (10-keste).
p
0
p
φ =          ·100%;
(1)
(2)
43-su’wret
42-su’wret
ρ
0
ρ
φ =       ·100% .