I(q-q). indd

belgilenedi.
Demek, sali’sti’rmali’ molekulali’q massa – bul molekula massasi’ni’n’ 
m.a.b. de ani’qlang’andag’i’ sani’. Sog’an uqsas, atom massasi’ni’n’ m.a.b. 
de ani’qlang’an ma’nisi sali’sti’rmali’ atom massasi’ dep ataladi’ ha’m A
r 
menen belgilenedi.
Zatlardi’n sali’sti’rmali’ atom massasi A
r
 Mendeleevtin’ ximiyali’q 
da’wirlik sistemasi’nda ko’rsetilgen elementlerdin’ massa sani’ A g’a derlik 
ten’, yag’ni’y A
r
 = A. Soni’n’ ushi’n zatti’n’ sali’sti’rmali’ molekulali’q 
massasi’n usi’ molekulani’ qurawshi’ elementlerdin’ atom massasi’ni’n’ 
sani’ (A) arqali’ da ani’qlaw mu’mkin. Mi’sali’, vodorodti’n’ sali’sti’rmali’ 
atom massasi’ sani’ A(H) = 1 yekenliginen sali’sti’rmali’ molekulali’q 
massasi’ M
r
(H
2
) = 1·2 = 2 m.a.b. Kislorod molekulasi’ (O
2
) ushi’n A(O) = 
= 16 m.a.b. yekenliginen M
r
(O
2
) = 2·16 = 32 m.a.b. Suw molekulasi’ (H
2
O) 
ushi’n  M
r
(H
2
O) = 1·2 + 16 = 18 m.a.b. Karbonat angidridi (CO
2
) ushi’n 
Mr(CO
2
) = 12 + 2·16 = 44 m.a.b. 
1. Molekulag’a si’patlama berin’ ha’m mi’sallar arqali’ tu’sindirin’.
2. Yen’ a’piwayi’ usi’l menen molekulalar wo’lshemin qalay bahalaw mu’mkin? 
Molekulalar wo’lshemi qanshag’a ten’?
3. Molekulalar koncentraciyasi’ dep qanday sha’mag’a ayti’ladi’?
4. Gaz, suyi’q ha’m qatti’ zatlardi’n’ molekulalari’ni’n’ koncentraciyalari’ 
qanday ta’rtipte boladi’?