Iqtisodiy siyosat Bahromov Muhammadbobur

Iqtisodiy siyosat
Bahromov Muhammadbobur
Тимур Ишметовнинг таъкидлашича, ҳозирда энг муҳим вазифа инфляция даражасини ушлаб туриш ва давлат харажатларини камайтиришдан иборат.
Инқироз бошланганда биз жуда ҳам яхши ташхис қила олмадик. Cовид пайтидагидек давом этади деб ўйладик. Кўрдикки, муаммоларни ечиш учун тизимли ислоҳотларни давом эттириш керак. 3-4 йил илгари эътиборни кредитларни олишга қаратдик ва бунга шароит яратдик. Бизда катта қарз йўқ эди. Ҳозир янги босқичдамиз. Кўряпмизки, Ўзбекистон иқтисодиёти жуда қийин босқичда. Яъни фоиз ва ставкалар ошмоқда, кредит олиш қимматлашмоқда. Бизда молиявий буфер чекланди. Энди эътиборимизни хусусий инвестицияларга қаратишимиз керак ва буни бошладик. Иқтисодиётда нафақат давлат, балки хусусий капиталларга ҳам таяниш яхши самара беради.
Бу йил бюджет дефицити 4 фоиз атрофида бўлади. Кейинги йил учун дилемма олдида турибмиз. Молиявий тақчилликни 3 фоизда ушлаб қолиш учун жуда кўп босим кузатилмоқда. Ҳозир биз учун инфляция даражасини ушлаб туриш устувор масала бўлиши керак. Келажакда ижобий натижага эришиш учун шундай қилишга мажбурмиз. Биз инфратузилмаларни давлат бюджети ҳисобига молиялаштира олмай қоламиз. Бюджет тақчиллигини камайтириш учун хусусий секторга, хусусий инвестицияларга эътиборни кучайтиряпмиз. Асосийси, Марказий банкни қўллаб-қувватлаш зарур. Барча харажатларимизни камайтиришимиз керак. Аввалроқ бош вазир ўринбосари – иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазири Жамшид Қўчқоров дунёдаги иқтисодий инқироз масаласига тўхталиб, нархлар ва доллар курси ошиши кутилаётгани тўғрисида гапирганди.
«Бутун дунёда базавий ставкалар ошиши кузатилмоқда. Кўп инсонлар дунёда иқтисодий ўсиш секинлашиши ва ҳатто тўхтаб қолиши ҳақида гапирмоқда. Ҳозир биз ривожланаётган давлатмиз. Қарз олувчи мамлакатмиз. Валюта бўйича қаттиқроқ сиёсатга ўтишимиз керак бўлмоқда. Хавотирларимиз мавжуд. Долларнинг алмашинув курси ошади дейилмоқда. Нархлар ошиши ва қарз олиш қийинлашиши айтилмоқда. Албатта, биз жаҳон ҳам иқтисодиётининг бир қисмимиз. Бўлаётган жараёнлардан четда қола олмаймиз», – деган бош вазир ўринбосари.
Javoblar

1. 
   Tizimli islohatlar-bu tizimli rivojlanish yani maxsus yollar va maxsus rejalar orqali iqtisodiyotning malum sohasini rivojlantirish.
   
2. 
   Foiz va stavkalar-bu qarz beruvchining qarz oluvchidan qarz berganligi uchun ustiga quyiladigan qarzning malum ulushi. Masalar siz qarz olganingizda maluv vaqtga uni olganingiz va undan foydalanganingiz uchun ustama quyiladi.
   
3. 
   Moliyaviy buffer-tushunarli qilib aytganda bu kutilmagan hatarlar yoki tashkilot ichidagi inqirozlarni yopish uchun qochimcha yegib quyilgan budjet.
   
4. 
   Xususiy invistitsiya- bu foydalanuvchidan konglli korxona, kompaniya yoki investorlar tomonidan kiritiladigan investitsiya. Bu davlat tomonidan kiritilmaydi.
   
5. 
   Budjet difitsiti-bu malum vaqtda shu korxona , hokimyat yoki davlatda xarajatlarning daromaddan oshib ketishi natijasida yuzaga keladi.
   
6. 
   Moliyaviy taqchillik- Hukumatning umumiy daromadlari va jami xarajatlari o'rtasidagi farq fiskal taqchillik deb ataladi ya’ni kamomad. Bu hukumatga zarur bo'lgan jami qarzlarning ko'rsatkichidir. Umumiy daromadni hisoblashda qarzlar hisobga olinmaydi.
   
7. 
   Infatsiya-bu oddiy qilib aytganda mamlakat hududida tovar hizmatlini narxi oshib ketishi natijasida pulning qadrsizlanishi.
   
8. 
   Infratuzulma-bu aholi turmush tarzini yaxshilash uchun uchun yaratiladigan har qandan hizmat yoki tizim.
   
9. 
   Davlat budjeti-malum vaqtda odatda joriy yil uchun soliq va majburiy tolovlardan tushgan daromadlar. Ular odatda davlatning rejalari uchun sarflanadi.
   
10. 
    Bazaviy stavkalar-bu Markaziy bank tomonidan Tichorat banklari uchun ajratadigan kridintning minimal foizi.
    
11. 
    Iqtisodiy usish-bu ijtimoiy tovarlarning ishlab chiqarish omillarining osishi va takomilashishi vas hu bilan birgalikda sifatining yaxshilanish.
    

Tahlil

1. 
   Temur Ishmetov va Jamshid Qo’chqorovlar bugungi kunda mamlakatimiz Iqtisodiy Siyosatini amalga oshirayotgan shaxslardir.
   

Ularning fikr va mulohazalarini tushuntiring va bu fikrlarga o’zingizning munosabatingizni bayon qiling (Eslatma: Ular nima haqida gapirayotganini tushunish uchun Fiskal va Monetar siyosat mavzularini o’qib chiqing). Javobingiz 250-300 so’zdan iborat bo’lsin.
Mening tushinishim buyicha Temur Ishmetovning bergan intervyusidan olgan hulosam, bizning mamlakatimiz jahon kabi ochiq bozor siyosatiga bosqichma-bosqich otayotgani va hozirgi vaqtda mamlakat iqtisodiyotida oqsashlar borligini tushundim. Albatta bu togri lekin bu korsatkichlar yangi rivojlanyotgan davlar uchun yaxshi korsatgich hisoblanadi. Va bu bilan birgalikda hozirda Jahon Savdo tashkiloti yurityotgan siyosatni chetdan kuzatish va bunga qoshilish uchun tayorgalik qormoqda. Chunki birdaniga Jahon savdo tashkilotiga qoshilish natijasida aholi urtasida noroziliklar kelib chiqishi mumkin shuning uchun bunga qadam-ma qadam utib axolini orgatib borilmoqda. Bu vaqtda yani utish vaqtida har bir qaror va qonunlar oylangan holda amalga oshirilishi lozim. Buning uchun mamlakatizmida tadbirkorlini rivojlanitirish bosh orinlar va yangi tadbirkolar uchun xususiy investitsiyani amalga oshirishni keng qollash lozim. Davlatimizning bunday harakatlari yani biznesni xususiylashtirish va ha rsohada mustaqil shu bilan birgalikda raqobatdoshligini oshirishni maqsad qilgan. Bu orqali davlat harajatlarini kotta miqdorda kamaytirish mumkin. Chunki davlat ajratadigon moliyaviy buffer miqdori yetmasligi mumkin. Bunday islohatlar natichasida moliyaviy taqchillikni kamaytirish vas hu bilan birgalikda tovar ishlab chiqarish va aholiga yetkazish orqali inflatsiya darajisini meyorda ushlab turish mumkin. Bu kabi ishlab chiqarishni kopaytirish va o’z xalqi uchun mahsulot bilan taminlash maqsadi ostida chetdan import miqdorini kamaytish ham yotadi. Chunki hozirgi vaqtda chetdan qilinadigon importlar export miqdoridan kop. Xususiy invistitsiya natijasida tadbirkorlikni rivojlantish orqali imort mahsulotlarni ornini bosuvchi tovarlar ishlab chiqish orqali chetga valyuta chiqishini maytirishimiz mumkin bu esa inflatsiyani targetlashda kotta rol o’ynaydi.
Endi Jamshid Qochqorivning fikriga keladigon bulsa men uning fikriga qoshilaman sabab davlatga dollar valyutasini hadda tashqari kirib kelishi inflatsiyani osishi ma milliy valyutamizni qadrsizlanishiga olib keladi. Va bundan tashqari buni ketidan davlatda dollarning kopayib ketishi vaqt utgandan song dollarning almashinuv kursi oshganida davlat hududida tovarlarga bolgan ehtijoyni kopayishiga va narxning keskin oshishiga olib keladi bu tatbirkorlarga salbiy tasir korsatadi deb oylayman. Bundan tashqari biz rivojlanyotgan davlat bulganimiz uchun togri hozirgi vaqtda chetdan qarz olmoqdamiz va bu dollarda. Vaqt utgacha aytgaimdek kursning oshishi qarz olishni qiyinlashtiradi Qochqorov aytganidek. Shuning uchun bu kutilyotgan havfga tayorgalik korish va iloji borisha xususiy tatbirkorliklarni kopaytirish va xalqni chet tovqarlarini bosuvchi uzimiznig maxsulotlar bilan alamshitirshimiz kerak.