Iqtisodiyot asoslari pdf

chilikni bozordagi: 

- talab va taklif; 

- 

narx; 

- 

Oligopoliya    va  monopollashuv 

darajasi; 

- 

davlatning  antimonopol  siyo-sati 

belgilaydi 

 

*Sosialistik 

musobaqadagi 

majburiy 

safarbarlik usuli: 

- 

tashabbuskorlik usulini so’ndirar edi; 

- 

sifatni  yaxshilash,  ishlab  chiqarish 

sarflarini  pasaytirish  imkonini  bermas 

edi; 

- 

sosialistik 

musobaqa 

ko’pincha 

miqdoriy 

ko’rsatkichlarga 

qarab 

bajarilar edi. 

Raqobatda 

majburiy 

safarbarlik 

bo’lmaydi,  Bu  erda  halol  va  erkin 

iqtisodiy raqobatni rivojlantirish evaziga 

ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar ustidan 

xaridorlarning hukmronligi o’rnatiladi. 

 

 

Masalan, 1870-1890 yillarda sanoat mahsulotlari  ishlab chiqarish hajmi  3 

barobarga  oshgan  paytda,  qalay  eritish  56  marotabaga,  neft’  ishlab  chiqarish  

hajmlari  25  marotabaga  ortdi.  Chunki,  ushbu  davrda,    yirik  ishlab  chiqarish 

korxonalarigina fan va texnika yutuqlarini ishlab chiqarishga  jalb etish imkoniga 

ega edilar.  

Ishlab  chiqarishning  yiriklashuvida  erkin  raqobat  kurashi  yirik  korxonalar 

foydasiga  xizmat  qiladi.  Bu  kurash  mayda  ishlab  chiqaruvchi  korxonalarning  

sinishiga  va  ularning  yirik  korxonalarga  qaram  bo’lishiga  olib  keladi. 

Monopoliyaning  ijobiy  va  salbiy  tomonlarini  ham  anglab  olish  lozim  bo’ladi.  

Monopoliyalar  katta  sarmoyalarga  egalik  qilgan  holda,  yirik  ishlab  chiqarish 

muammolarini  hal  etishda  ko’maklashishlari  mumkin.  Monopolistik  faoliyat 

natijasida  ishlab  chiqarishning  yiriklashuvi  va  bitta  ishlab  chiqaruvchi  qo’lida 

to’planishi  bir  qator  salbiy  oqibatlarni  keltirib  chiqaradi.  Jumladan, 

monopoliyalarning mavjud bo’lishi: 

-  bozordagi taklif miqdoriga ta’sir o’tkazish imkoniyatining mavjudligi; 

-  sun’iy tarzda narx belgilash orqali bozor muvozanatini izdan chiqarish; 

-  bozorga boshqa ishlab chiqaruvchilarning kirib kelishiga yo’l qo’ymaslik