Iqtisodiyot fakulteti «Himoyaga ruxsat etilsin»

 Buyuk Britaniya Germaniyaning oʻzidan keyin nemis motorli transport vositalarining ikkinchi yirik isteʼmolchisidir. 2016-yilda Buyuk Britaniyada oʻtkazilgan referendum natijalariga koʻra u 47 yillik aʼzolikdan soʻng Yevropa Ittifoqidan chiqishga qaror qildi va 2020-yil 31-yanvarda ittifoqni tark etdi. Oʻshandan beri ikki davlat oʻrtasida savdo va hamkorlik kamaydi Buyuk Britaniya hukumati maʼlumotlariga koʻra, 2013-yil]]da Buyuk Britaniyada 126 000 nemis fuqarosi yashagan va Germaniya hukumati maʼlumotlariga koʻra, 2016-yilda Germaniyada 107 000 Britaniya fuqarosi istiqomat qilgan.

II – BOB. Buyuk BRITANIYANING IQTISODIYOTI BA QISHLOQ XO’JALIGI TARMOQLARI
2.1. Iqtisodiyotining rivojlanish xususiyatlari. Sanoat tarmoqlari rivojlanishi
Buyuk Britaniya jahon yalpi ichki mahsulotining 3,1 foizini ishlab chiqaradi. Jahon tovar va xizmatlar eksportida Buyuk Britaniyaning ulushi 4,5%, importda esa 5,1% ni tashkil qiladi.
Buyuk Britaniya sanoatida qazib olish sanoati muhim o'rin tutadi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, konlarning bir vaqtning o'zida yopilishi bilan Shimoliy dengizning kontinental shelfida neft va gaz qazib olishning o'sishi kuzatilmoqda. Neft qazib olish burg'ulash platformalarida eng ilg'or burg'ulash texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. British Petroleum va Angliya-Gollandiya kompaniyasi Royal Dutch/Shell bozor segmentida yetakchilar qatoriga kiradi. Ishlab chiqarish sanoatida quyidagi tarmoqlar ustuvor hisoblanadi:
transport injiniringi (jami sanoat ishlab chiqarishining 12,4%) avtomobilsozlik (milliy kompaniyalar va xorijiy kompaniyalarning Rover, Ford, Yaguar, Vauxhall, Honda, Nissan, Toyota filiallari), kemasozlik (shu jumladan, kema uskunalari ishlab chiqarish va qurilish burg'ulash plat formalari bo'yicha) aerokosmik sanoati fuqarolik va harbiy samolyotlar (British Aerospace, Harrier, Tornado, Euro qiruvchi), SeaKing va Linko vertolyotlari, Rolls-Royce samolyot dvigatellari, uskunalar ishlab chiqarish bo'yicha dunyoda AQSh va Frantsiyadan keyin uchinchi o'rinda turadi. Evropa konserni Airbus sanoati;
oziq-ovqat sanoati (umumiy ishlab chiqarishning 12,5%), shu jumladan mashhur Shotlandiya viskisi, jin va sut ishlab chiqarish;
umumiy muhandislik: qishloq xoʻjaligi texnikasi va stanoklar ishlab chiqarish, shu jumladan, toʻqimachilik mashinalari ishlab chiqarish (Buyuk Britaniya jahonda stanoklar ishlab chiqarish boʻyich a yettinchi oʻrinda turadi);
elektronika va elektrotexnika: kompyuterlar (jumladan, IBM va Compaq kabi ishlab chiqaruvchilar); dasturiy ta'minot, telekommunikatsiya vositalari (optik tolalar, radarlar va boshqalar); tibbiy asbob-uskunalar; Maishiy texnika;
kimyo sanoati: farmatsevtika (Buyuk Britaniya dori ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda toʻrtinchi oʻrinda turadi); agrokimyo; parfyumeriya; yangi materiallar va biotexnologiyalar;
metall ishlab chiqarish (umumiy sanoat mahsulotining 10,8%);
sellyuloza va qog'oz sanoati.
Buyuk Britaniyaning zamonaviy sanoatining rivojlanishi yuqori texnologiyalarning rivojlanish darajasi bilan belgilanadi. Buyuk Britaniya Yevropada eng yuqori ilmiy-texnik salohiyatga ega va o‘z olimlari olgan Nobel mukofotlari soni bo‘yicha dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Britaniyaliklarning eng muhim kashfiyotlari - DNK tuzilishi, o'ta o'tkazuvchanlik, radioastrofizika, klonlash, ozon teshigi va kompyuter tomografiyasi. Buyuk Britaniyaning elektronika va telekommunikatsiya sohasidagi jahon ustunligi (British Telecom kompaniyasining o'zi yiliga mingga yaqin tadqiqot kashfiyotlarini amalga oshiradi), kimyo (farmatsevtika, yangi materiallar, biotexnologiyalar), aerokosmik sanoat (Konkord samolyotlari, vertikal uchish va qo'nish) sohasida dunyoda hukmronlik qiladi. samolyotlar, radarlar, havo harakatini kuzatish tizimlari).
Ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalariga (ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar) har yili yalpi ichki mahsulotning 1,88%, shu jumladan, davlat tomonidan moliyalashtiriladigan barcha xarajatlarning 31,36% ni tashkil etadi.
Buyuk Britaniyada qurilish sanoati yaxshi rivojlangan. Parij yaqinidagi Eurodisneyland, Atlantadagi Olimpiya inshootlari va Gonkongdagi aeroportning Britaniya firmalari tomonidan qurilganligi Britaniya binolarining yuqori sifatining jahon tan olishidir.
Shu bilan birga, Buyuk Britaniya sanoatda past malakali ishchi kuchiga ega, ammo so'nggi yillarda keng ko'lamli davlat ilmiy-tadqiqot investitsiya dasturlari tufayli bu holat yaxshilanmoqda.
“British Petroleum”, “Shell”, “British Gas”, “British Oil”, “Enterprise Oil” kompaniyalari vakillari boʻlgan xususiy sektor mamlakat energetika sohasida muhim oʻrin tutadi.
Buyuk Britaniyada qishloq xo'jaligi yuqori darajada tijoriy hisoblanadi, uning mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi ulushi rivojlangan mamlakatlar orasida eng kichik, faqat Germaniya kichikroqdir. Buyuk Britaniya oziq-ovqat bilan o'zini yarmiga ta'minlaydi. Asosiy qishloq xoʻjaligi ekinlari bugʻdoy, suli, qand lavlagi, arpa, bugʻdoy hisoblanadi. Mamlakat chorvachilik tarmog‘i qoramollarga zarar etkazgan shimgichli ensefalit (“telbasimon sigir kasalligi”) epidemiyasi tufayli katta zarar ko‘rdi. Xavfsizlik nuqtai nazaridan sigirlarning uchdan bir qismi yo'q qilindi.
Buyuk Britaniya dunyoning barcha yetakchi davlatlari kabi rivojlangan transport infratuzilmasiga ega. La-Mansh bo‘yi ostidagi Yevrotunnelning ochilishi Buyuk Britaniyaning qit’a bilan aloqasini yanada mustahkamladi. Mamlakatning fuqaro aviatsiyasini rivojlantirishdagi muvaffaqiyatlari shundan dalolat beradi. British Airways bugungi kunda dunyodagi eng yirik aviakompaniyalardan biri (agar siz uning xorijiy va ingliz kompaniyalaridagi ulushini hisoblasangiz) va London Xitrou aeroporti dunyodagi juda muhim aviatsiya portidir.
Mamlakatning eng yirik portlari: Aberdin, Belfast, Bristol, Kardiff, Dover, Glazgo, Xall, Liverpul, London, Manchester, Plimut, Peterxed, Skapa Flow, Sautgempton, Falmut, Tees, Tayn. Britaniya savdo floti 155 ta kemadan iborat.
YaIM tarkibi:
qishloq xo'jaligi 1,3%;
sanoati-24,2%;
xizmatlar - 74,5%.
Xizmat ko'rsatish sohasi moliya va turizm kabi tarmoqlar bilan ifodalanadi. Mamlakat yalpi ichki mahsulotining 25 foizi moliyaviy xizmatlar sektori hissasiga to‘g‘ri keladi. Unda mehnatga layoqatli yoshdagi odamlarning 12 foizi ishlaydi, London esa jahon moliya markazi, sayyoramizning moliyaviy poytaxtlaridan biri hisoblanadi. Moliyaviy xizmatlar qatorida bank ishni (Britaniya banklaridan tashqari Londonda dunyodagi 50 ta eng yirik banklar joylashgan), sug'urta, lotin moliyaviy vositalar bozori (fyuchers, optsionlar, global depozit kvitansiyalari), obligatsiyalar bozorini ajratib ko'rsatish kerak. yevroobligatsiyalar), valyuta bozori (yevrovalyutalar bilan operatsiyalar), moliyaviy lizing, xorijiy aktsiyalar bilan trast operatsiyalari, qimmatbaho metallar bilan operatsiyalar. Xizmat koʻrsatish sohasining ikkinchi muhim tarmogʻi turizm boʻlib, bu yerda mehnatga layoqatli aholining 7% band boʻlib, yillik daromadi 8 milliard dollardan oshadi.London dunyodagi eng yirik turistik markazdir.
1. Ishlab chiqarilgan yalpi ichki mahsulotning amalda atigi 25 foizi qolmoqda, hattoki Rossiya Federatsiyasi yoki Xitoy va boshqa mamlakatlarga nisbatan oshirilgan narxlarda qolganlari xizmatlar, yaʼni. e) xizmat ko'rsatilgandan keyin uni ko'rsatish uchun pul qoladi. Masalan, sayyoh keldi, pul berdi va ketdi, undan keyin hech narsa qolmadi.
2. Angliya bo'g'oz bilan ajratilgan va Amerika singari, Evropaning boshqa mamlakatlari kabi vayron bo'lmagan, ammo bugungi kunda dengiz mudofaa bo'lishni to'xtatgan, aksincha, dushman flotlari uchun qopqoqqa aylangan.
Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi Evropaning shimoli-g'arbiy qismida joylashgan. Aholisi 58,4 million kishi. 1995 yilda Buyuk Britaniyadagi ishchi kuchi taxminan 28 million kishini o'z ichiga olgan, ish bilan band bo'lganlar soni esa 21,9 millionni tashkil etgan (taxminan 11 million erkak va 10,9 million ayol). Ish bilan bandlik darajasi 70% ni tashkil qiladi. 15-64 yoshdagi britaniyalik ayollarning qariyb 2/3 qismi ishlaydi, bu ko'plab boshqa Evropa mamlakatlariga qaraganda ancha ko'pdir.
1995 yilda 6,1 million kishi (5 million ayol va 1,1 million erkak) ixtiyoriy ravishda to'liq bo'lmagan ish kunida ishladi. 1995 yil fevral oyidan boshlab to'liq bo'lmagan ishchilarni to'liq kunlik ishchilar bilan to'liq tenglashtiradigan yangi qoidalar joriy etildi. Taxminan 1,3 million kishi ikki yoki undan ortiq ishda ishlagan.
Hozirgi kunda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llagan holda uyda ishlash tobora keng tarqalmoqda. Ish bilan band bo'lganlar quyidagicha taqsimlangan: xizmatlar - 75%, sanoat ishlab chiqarish - 18%, qurilish - 3,8%, qazib olish sanoati - 1,1%, energetika - 1,1%, o'rmon, baliqchilik va qishloq xo'jaligi - 1,4%.
Yigirmanchi asrning oxirida. Buyuk Britaniyada ishsizlik darajasi 8,3% ni tashkil etdi. Yoshlar va ayollarning uzoq muddatli ishsizlik darajasi aksariyat Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga qaraganda ancha past. 1995-96 yillarda ishsizlikni qo'llab-quvvatlash dasturlari 1,5 millionga yaqin ish o'rni va o'quv dasturlarida o'rinlarni yaratdi. Uzoq muddatli ishsizlarga yordam berish uchun maxsus dasturlar mavjud, masalan, ixtiyoriy yoki yarim kunlik asosda ishlash imkoniyatini yaratish; 3 haftalik sinov muddati, uning davomida yollangan ishsizga pul ish beruvchi tomonidan emas, balki davlat tomonidan to'lanadi. 1995-96 yillarda bir yildan ortiq ishsiz bo'lgan 18-24 yoshdagi yoshlar uchun yangi milliy intensiv ishga yordam berish dasturi ham ishlab chiqilgan.
Uzoq muddatli ishsizlarni qayta tayyorlash bo'yicha maxsus dastur uning ishtirokchilarining kamida 50 foizi o'qishni tugatgandan so'ng ishga joylashishi uchun qayta tashkil etildi.
Yoshlarni kasbga tayyorlashning asosiy dasturlari zamonaviy shogirdlik va yoshlar kreditlari (yoshlar oʻqish uchun toʻlov sifatida foydalanadigan vaucherlar) hisoblanadi.
Buyuk Britaniyaning to'rtta yirik banki martaba rivojlanishi uchun kreditlar beradi (67 000 dan ortiq kishi bu kreditlardan o'z ta'limini to'lash uchun foydalangan). Kichik firmalarga (50 nafar xodimgacha) kadrlar tayyorlash uchun kreditlar 1994 yildan beri maxsus dastur asosida amalga oshirilayotgan yordamning yangi shaklidir (kreditlar 13 oy va undan ortiq muddatga beriladi). Yordamning yana bir shakli kichik firmaning yetakchi mutaxassislaridan birini 1995-yildan buyon amalda bo‘lgan davlat dasturi asosida ilg‘or texnologiyalar bo‘yicha o‘qitish, keyinchalik u o‘z bilim va ko‘nikmalarini boshqa xodimlarga o‘tkazishi mumkin.