Iqtisodiyot” yonalishi 2-kurs 203-guruh talabasi Shermuhammedov Shohruhmirzoning

Filtrlash – axborotni iste`molchiga tez yetib borishi jarayonida uni ixchamlashtirish, noxush ma`lumotlardan tozalash maqsadida axborot soddalashtiriladi, qayta ishlanadi, tegishli jamlar chiqariladi. Bundan tashqari quyi bo`g`indagi rahbarlar, o`zlari xohlamagan, ammo yuqori bo`g`indagi rahbarlar bo`lishi shart. Bo`lmagan axborotlarni yubormaydilar. Shu tariqa axborotlar filtrlanadi.
Aloqa kapitallarining haddan tashqari ko`payib ketishi ham kommunikatsion jarayonga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Bunday muammo axborotlarni qayta ishlash va ularni uzatish vositalarining yetishmavchiligi yoki ularning nomukammalligi oqibatida sodir bo`ladi.
No`maqul tashkiliy struktura ham kommunikatsion jarayonda muammo to`g`diruvchi omillardan biri hisoblanadi. Qanchalik boshqaruv bo`g`inlari ko`p bo`lib, funktsiyalar, vazifalar va vakolatlar bir-birini ko`p takrorlasa, shunchalik axborotning manziliga yetib borishi sekinlashadi. Natijada shu davr ichida har bir bo`g`inda o`ziga maqbul bo`lgan tuzutishlar kiritiladi. Bu jarayonda bo`limlar va bo`g`inlarda sodir bo`ladigan ixiloflar, almashuviga va qarorlarni qabul qilishga jiddiy to`siqlarni yaratadi.
Axborotni uzatish va qabul qilish ko`p jihatdan samarali quloq solish san`atiga esa bo`lish darajasiga bog`liq. Amerikalik olim Kit Devis samarali quloq solish san`atining 10 ta qoidasini keltiradi. Qoidalarni navbatma-navbat oqib , bir zum o`zingizni holi tuting. Yuzma-yuz gaplashayotgan aniq kishini ko`z oldingizga keltiring va ushbu qoidalarga nechog`liq rioya qilganinggizga baho bering (18-jadval).


18-jadval. Samarali quloq solishning 10 ta qoidasi.

№	Qoidalar	Izoh
1	So`zlashdan to`xtang	-Gapira turib quloq solish mumkin emas. Har bir kishiga shivirlab, ammo “hech kimga ovoza qilma” degan naql bor.
2	So`zlovchiga o`zini erkin tutishga yordamlashing	-Gapiruvchi kishiga o`zini erkin tutishi uchun sharoit yarating. Ko`pcha buni hal qiluvchi muhitni yaratuvchi deb atashadi.
3	O`zingizni so`zlovchiga quloq solayotganningizni ko`rsating	-O`zingizni manfaatdor ekinligingizni ko`rsating va shunga mos ravishda harakat qiling. So`zlashuv jarayonida gazeta, jurnal o`qimang. Eshitaturib uni rad qilish bahonalarini izlamasdan balki uni tushunnishga harakat qiling.
4	G`ashga tegadigan holatlarni bartaraf qiling	-Rasm chizib turmang, stolga urmang, qog`ozlarni bir joydan ikkinchi joyga qo`zgatavermang, ehtimol eshik yopib quyilsa xonada sokinlik bo`ladi.
5	Bardoshli bo`ling	-Vaqtni ayamang. So`zlaguvchini bo`lmang, chiqishga zo`r bermang, eshik tomon qadam bosmang.
6	So`zlovchiga hamdard bo`ling	-So`zlovchini o`zingizning qo`yib ko`ring.
7	Harakterringgizni saqlay biling	-G`azablangan kishi suhbat mazmuniga noaniqlik kiritish payida bo`ladi.
8	Baxsga va tanqidla yo`l qo`ymang	-Bunday hol so`zlovchini himoyaga o`tishga majbur qiladi. U jim bo`lib qolishi yoki jahli chiqishi mumkin.
9	Savollar bering	-Bu so`zlovchini ilhomlashtiradi, u sizning uni quloq solayotganingizga ya`ni bir bor iqror bo`ladi. Bu oldimga jilishga yordam beradi.

Tabiat odamga ikkita quloq, ammo faqat bitta til ato etgan. Ohistagina aytmoqchi bo`lsak, bu degan so`z-gapirishdan ko`ra o`proq eshitish kerak. Eshitish uchun ikkita quloq biri –so`z mohiyatini qabul qilish, ikkinchi so`zlovchi hissiyotini ilib olish kerak.

Quloq solishni istamaydiganlar asosli qarorlar qabul qilish uchun etarli axborotlar olingan muvaffaq bo`lmaydilar. O`zinggizning quloq solish qobilyatingizni o`stirish niyatida bo`lsangiz so`zlashuvdan so`ng o`zingizga o`zingiz baho berishga harakat qiling. Shundan so`ng qaysi qoidalar ustida ishlashingiz va o`zinggizni takomillashtirishingiz ayon bo`ladi.
Xulosa.
Agar rahbarlar kommunikatsiyaning mazmuni va mohiyatini tushunmasalar va unga ahamiyat bermasalar, tashkilotning strukturasida uzilishlar yuz berishi mumkin.Shu sababli kommunikatsiya jarayonining har bir bosqichida informatsiya o’z mahnosini o’zgartirmay tezkor harakat qilishini tahminlash zarur.Faqat teskari aloqa vositasi orqaligina rahbarlar tashkilotning turli bo’limlari, quyi boshqarish pog’onalari, ishlab chiqarish jarayoni va umuman turli xil xatti harakatlar to’g’risida informatsiyaga ega bo’ladilar.Bularsiz tashkilotning keyingi holatini aniqlab bo’lmaydi. Teskari aloqada qabul qiluvchi va uzatuvchi o’z o’rinlari bilan almashadilar va bunda qabul qiluvchi yetkazilgan informatsiyani qanday tushungani, unga munosabati (reaksiyasi)ni bildiradi.Teskari aloqa yordamida informatsiya almashish jarayoni samaradorligi oshadi va shovqinlar kamayadi. Yomon o’rnatilgan teskari aloqa va informatsiyani qabul qilishni bilmaslik (masalan, tinglashni) samarali kommunikatsiyaga to’siq bo’ladi. Odatda kommunikatsiyalarning samaradorligini oshirish uchun teskari aloqaning shakllanishi rag’batlantiriladi. Teskari aloqada bo’ysunuvchilar rahbariyatning xatti-harakatlari, tashkilot maqsadlariga erishish yo’llari, mahsulot sifatini oshirish, tarkibiy o’zgarishlar va boshqa masalalarga o’z fikr va mulohazalarini yuqoriga bildirish imkoniga ega bo’lishlari kerak.