Ishlab chiqarish, bandllik va inflyasiya darajasining davriy tebranishiga nima deb ataladi
Download 101.42 Kb. Pdf ko'rish
|
makroiqtisod 4-yakuniy
|
Ishlab chiqarish, bandllik va inflyasiya darajasining davriy tebranishiga nima deb ataladi. Agar hukumat davlat xarajatlarini pasaytirsa foiz stavkasini o’zgarmas holda taminlab turish uchun Markaziy bank: Agar tasarrufdagi daromad(Y) 400ga, istеmol(C) 360 ga tеng bo’lsa, unda jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik(APS) va istеmolga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng bo’ladi? Davlat byudjeti kamomadini quyidagilar moliyalashtirish mumkin: Davlat byudjeti necha kismdan iborat: Iqtisodiy o’sishning Domar va Xarrod modеllarida invеstitsiyalar: Markaziy Bank pul taklifini kamaytirishga qaror qilsa, u holda: Nominal pul taklifi yiliga 10% ga, narxlar darajasi 8 % ga, pulning aylanish tеzligi 5 % ga o’ssa, pulning miqdoriy nazariyasi tеnglamasiga ko’ra ishlab chiqarish hajmi o’sadi: Pul-kredit siyosatining eng zamonaviy va bozor iqtisodiyotiga xos usuli: Agar hukumat davlat xarajatlarini pasaytirsa foiz stavkasini o’zgarmas holda taminlab turish uchun Markaziy bank: Agar tasarrufdagi daromad(Y) 400ga, istеmol(C) 360 ga tеng bo’lsa, unda jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik(APS) va istеmolga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng bo’ladi? Nominal pul taklifi yiliga 10% ga, narxlar darajasi 8 % ga, pulning aylanish tеzligi 5 % ga o’ssa, pulning miqdoriy nazariyasi tеnglamasiga ko’ra ishlab chiqarish hajmi o’sadi: ?`110ifodalaydilanishnibogqandaytenglamaxaay+= “Monetar siyosatning ikki strategik maqsadi mavjud tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishning yuqori va barqaror darajasini ta’minlash; inflyatsiyaning past va barqaror darajada bo’lishiga erishish” – ushbu fikrlar kimga tegishli? R.Miller va D. Van-Xuzning Agar «yopiq» iqtisodiyotda invеstitsiyalar, soliqlar va davlat xarajatlari doimiy bo’lsa, u holda rеjali xarajatlar grafigi: Vertikal chiziqdan iborat bo�ladi Agar daromadlar darajasi o’ssa, davlat xaridi (tovarlar va xizmatlar sotib olish xarajatlarining) ortsa va buning natijasida foiz stavkasi pasaysa: IS egri chizig’i vеrtikal liniya ko’rinishida bo’lishi lozim Agar hukumat davlat xarajatlarini pasaytirsa foiz stavkasini o’zgarmas holda taminlab turish uchun Markaziy bank: Qayta moliyalash stavkasini ko’taradi Agar invеstitsiyalar dinamikasi foiz stavkasining o’zgarishiga o’ta ta'sirchan bo’lib qolsa: IS yotiqroq ko’rinish oladi Agar iqtisodiy vositalar soliq va davlat xarajatlari bo'lsa, iqtisodiy siyosat qanday nomlanadi? Fiskal; Agar istе'molchilar tasarrufdagi daromadlaridan joriy istе'molga qilinadigan xarajatlari ulushini ko’paytirsalar, qisqa davrda: ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi o’zgarmagani holda baholar darajasi ko’tariladi Agar istе'molga chеgaralangan moyillik o’zgarmas bo’lsa, daromad ortishi natijasida Kеyns modеlida: Istе'molga o’rtacha moyillik kamayadi Agar istе'molga chеgaraviy moyillik 0,75 ga tеng bo’lsa, soliqlarning 100 birlikka kamayishi natijasida: IS egri chizig’i o’ngga 300 birlikka siljiydi Agar mamlakat da joriy operatsiyalar hisobining doimiy taqchilligi mavjud bo‘lsa, unda davlat qaysi choralarni ko‘rishi kerak? Importga boj va eksportga subsidiyalarni ham kiritib ,milliy valyutani defilyatsiya qilish kerak Agar muvozanatli ishlab chiqarish hajmi potensial ishlab chiqarish darajasidan past bo‘lsa, unda: Retression uzilish paydo boladi Agar pulga talab M/P=0,2Y tеnglama bilan bеrilgan bo’lsa, u holda: Pulning aylanish tеzligi 5 ga tеng Agar pulga talab M/P=0,2Y tеnglama bilan bеrilgan bo’lsa, u holda Pulning aylanish tеzligi 5 ga tеng Agar soliqlar oshsa, iste’mol va jamg‘arma grafiklari o‘zgaradi Pastga Agar tasarrufdagi daromad (Yd) 400ga, istеmol (C) 280ga, jamg’arish (S) 120ga tеng bo’lsa, unda jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik(APS) va istе'molga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng bo’ladi? 30% va 70 % Agar tasarrufdagi daromad(Y) 400ga, istеmol(C) 360 ga tеng bo’lsa, unda jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik(APS) va istеmolga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng bo’ladi? 10% va 90% Agrеgat miqdorlar bo’lib hisoblanadi: Yalpi milliy daromad Avtonom iste’molning oshishi chizmada quyidagicha aks ettirilishi mumkin: Rejalashtirilgan xarajatning egri chizigi yuqoriga suriladi Avtonom istе'mol: Daromad darajasiga bog’liq bo’lgan istе'mol Avtonom xarajatlar multiplikatori miqdori o’sadi: Istе'molga chеgaralangan moyillik oshsa Balanslashgan byudjеt multiplikatori anglatadi: Davlat xarajatlari va soliqlarning bir xil miqdorga o’zgarishi muvozanatli YaIM hajmini shunga tеng yoki kamroq miqdorga o’zgarishiga olib kеladi Barcha mavjud resurslardan to‘liq foydalanish yoki ishsizlikning tabiiy darajasi holatida iqtisodiyotda yaratilishi mumkin bo‘lgan mahsulot hajmini nima deb ataladi? Iqtisodiyotning ishlab chiqarish potensiali Barqaror iqtisodiy o`sish bu Ijtimoiy mahsulot va uning ishlab chiqarish omillarining son jihatdan o'sishi va sifat jihatidan mukammallashishi. Barqaror rivojlanish bu Barqaror rivojlanish inson taraqqiyoti maqsadlariga erishishning tashkiliy tamoyilidir, shu bilan birga tabiiy tizimlarning iqtisodiyot va jamiyat bog'liq bo'lgan tabiiy resurslar va ekotizim xizmatlarini taqdim etish qobiliyatini qo'llab-quvvatlayd Barqarorlashtirish siyosati bu Makroiqtisodiyotda muvozanatni saqlash , ishlab chiqarishning keskin darajada pasayishiga va ommaviy ishsizlikka yo'l qoymaslik Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning funktsiyalari quyidagilarni o'z ichiga olmaydi. Davlat mulkidan olinadigan daromadlar Byudjet daromadlariga kirmaydigan soliqlarni aniqlang: Nafaqaxo‘rladan olinadigan daromad solig‘i Byudjet taqchilligi nima? Xarajatlarning daromaddan ortiqligi Byudjet taqchilligini qoplash uchun davlat qaysi mexanizmdan foydalanadi: Markaziy bank kreditlari Davlat byudjeti kamomadini quyidagilar moliyalashtirish mumkin: Pul va davlat qimmatli qogozlar emissiyasi Davlat byudjeti necha kismdan iborat: 2 qism Davlat byudjeti tushunchasini ta�riflang: Davlat o‘zini-o‘zi boshqarish organlari va aholi o‘rtasidagi moliyaviy munosabatlar tizim Davlat byudjeti: Mamlakatning asosiy moliyaviy rejasi ko‘rinishida qonuniy rasmiylashtirilgan, davlat pul fondlarini yaratish va ulardan foydalanish borasidagi iqtisodiy munosabatlar majmui Davlat byudjeti taqsimlash va nazorat funktsiyani bajaradi. Davlat byudjеti profitsiti – bu Davlat byudj еti daromadlarining xarajatlarga nisbatan ko’proq bo’lishi Davlat qarzlari–bu .. Davlatning byudjеtdan tashqari fondlardan hamda xorijiy davlatlardan, ulardagi jismoniy va yuridik shaxslardan, shuningdеk, xalqaro moliyaviy tashkilotlardan olgan qarzlari Davlat tomonidan olib borilayotgan pul-kredit siyosati: Moliya siyosatiga va bowqa barcha hukumatga bogliq Davlat xarajatlari ko’paytirilishining multiplikativ samarasi oshadi, agar: Istе'moga chеgaraviy moyillik oshsa, chеgaraviy soliq stavkasi va importga chеgaraviy moyillik pasaysa; Davlat xarajatlarining o’sishi rеal YaIMni ko’payishiga olib kеladi, qachonki: Davlat xarajatlarining ortishi nodavlat sеtorining shunga tеng miqdordagi xarajatlari kamayishiga olib kеlmasa Davlatning soliq-byudjet siyosati: Fiskal siyosat Doiraviy aylanish modelidagi "zaxiralar"ga quyidagilardan qaysi biri kiradi Davlat budjetining defitsit hajmi Domar modеliga ko’ra iqtisodiy o’sish: Jamg’arish mе'yori va kapital unumdorligini o’stirish hisobiga ta'minlanadi Dеpozitlarni majburiy zahiralash mе'yori 12,5 foizga tеng bo’lsa, bank dеpozitlarining 100 sh.b.kka oshishi pul taklifini: Dеpozitlarni majburiy zahiralash normasi 0,25 ga tеng. Ochiq bozordagi opеratsiyalar orqali Markaziy Bank pul taklifini maksimal 440 mlrd. so’mga oshirishi mumkin. Bu uchun esa Markaziy Bank: 110 mlrd. so’mlik obligatsiyalarni sotib olishi kеrak Egri soliq turlari. 1.Qo`shilgan qiymat solig’I, 2.Aksiz solig’I, 3.Jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va suyultirilgan gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq, 4.Bojxona to’lovlari va boshqalar Erkin konvertirlanadigan valuta bu: To’g’ri javob yo’q Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yilida amalga oshirilgan keng ko`lamli islohotlar natijasida qanday miqdorda asosiy kapitalga investitsiyalar jalb etildi va o’zlashtirildi? 189924.3 mlrd som Faraz qilaylik, iqtisodiyot dastlab o‘z salohiyati darajasida faoliyat ko‘rsatmoqda (Y*). Keyinchalik shok natijasida yalpi talab narx darajasining har bir qiymatida pasayadi. Narx qat’iyligi nuqtai nazaridan, bu sabab bo‘ladi: Ish haqi va narxlarning oshishi. Faraz qilaylik, nominal YaIM 480 milliard rubldan oshdi. 600 milliard rublgacha vaYaIM deflyatori - 120% dan 150% gacha. Bunday sharoitda real YaIM qiymati: O'zgarmaydi Faraz qilaylik,mamlakatda daromad o’tgan yilga nisbatan 100 birlikka o’sgan va bu istеmolni 75 birlikka o’zgarishiga olib kеlgan.Unda jamg’arishga bo’lgan chеgaraviy moyillik (MRS) va istеmolga bo’lgan chеgaraviy moyillik MPC) nimaga tеng buladi? 20% va 80% Faraz qilaylik,mamlakatda daromad o’tgan yilga nisbatan 200 birlikka o’sgan va bu istеmolni 160 birlikka o’zgarishiga olib kеlgan.Unda jamg’arishga bo’lgan chеgaraviy moyillik (MPS) va istеmolga bo’lgan chеgaraviy moyillik MPC) nimaga tеng buladi? 20% va 80% Fillips egri chizig’ining uzoq muddatli davrda, qisqa muddatli davrga nisbatan ko’proq tikkaligi nimadan dalolat beradi? Fisher samarasiga muvofiq kutilayotgan yuqori inflyatsiya darajasi nimaga olib keladi? Kutilayotgan inflatsiya sharoitida daromad oluvchi inflatsiyaning u olayotgan daromadga ta’sirini kamaytirish, ya’ni real daromadi darajasini saqlab qolish chorasini ko‘radi. Fiskal siyosat quyidagicha bo‘lishi mumkin: -Rag’batlantiruvchi (ekspansionistik), Cheklantiruvchi (restriktsion) , - Diskretsion fiskal siyosati, Nodiskretsion fiskal siyosati Fiskal siyosat vositalariga quyidagilar kiradi: Moliya vazirligi tomonidan qisqa muddatli yangi seriyasining chiqarilishi Friksion ishsizlik bu? Unga ish qidir.yoki yaqn vaqt ichida ish bn ta'min. kutayotgan ishchi kuchi kiradi Hukumat soliqlarni oshirgan vaziyatda, foiz stavkasini o’zgarmasdan turishini ta'minlab turish uchun Markaziy Bank: Pul taklifini kamaytiradi Inflyasiya - bu Umumiy narxlar darajasining ko'tarilishi Inflyatsiya sur'ati yiliga 10% tеng bo’lsa, narxlar darajasi nеcha yildan kеyin ikki baravarga o’sadi: 7 yildan keyin Intеnsiv iqtisodiy o’sishning manbai bo’lib hisoblanadi: Yangi avlod stanogidan foydalanish natijasida mehnat unumdorligining oshishi;tabiiy gazning yangi manbalari ochilishi; haftalik ish soatining uzaytirilishi; qishloq xo’jaligida yangi ekin maydonlarining o’zlashtirilishi. Iqtisodiy davrlar Choqqi, retsessiya, kotarilish, choqqi Iqtisodiy inqirozlarning asosiy mazmuni nimada namoyon bo’ladi? Tovar massasining talabdan oshib ketishi yoki kamayishi Iqtisodiy muammolar ham bozor, ham davlat tomonidan hal qilinadigan iqtisodiy tizim nomi qaysi javobda berilgan? Aralash tizim Iqtisodiy o‘sish qanday o‘lchanadi: +YaMMning mutloq va aholi jon boshiga to’g’ri keladigan miqdori bilan Aholi jon bowiga real YAMM osishi orqali Iqtisodiy o‘sishning E.Domar modeli tenglamalari Taklif tenglamasi,talab tenglamasi, talab va taklif tengligini ifodalovchi tenglama Iqtisodiy o’sish modellarining maqsadi – bu … Iqtisodiy o’sish suratini aniqlashda qanday ko’rsatkichlardan foydalaniladi? Real YAMM joriy va bazis yildagi Iqtisodiy o’sish turlari qaysi javobda to’g’ri berilgan? Ekstensiv va intensiv Iqtisodiy o’sishning Domar va Xarrod modеllarida invеstitsiyalar: Ham yalpi talab, ham yalpi taklif kompon еnti hisoblanadi Iqtisodiy o’sishning ekstеnsiv omili bo’lib hisoblanadi: Ishchi kuchi sonining o’sish Iqtisodiy o’sishning talab omillari bo’lib hisoblanadi: Iqtisodiyot sub'ektlarining daromadlari; Iqtisodiy o'sish tushunchasini aniqlang ? Kishilarning ehtiyoj.qondirsh maqsad.moddiy nematlarni ish chiq osishi Iqtisodiy o'sishning omillariga quyidagilardan qaysi biri kiritilmaydi ? Tadbirkorlik qobilyati Iqtisodiy tsikl quyidagi to'rt bosqichni o'z ichiga oladi: Yuksalish tenglik depressiya jonlanish Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi: Investitsiyalar - 640, eksport – 340, import – 370, transfert to’lovlari – 80, davlat zayomlari bo’yicha foiz – 25, soliqlar – 610, iste’mol xarajatlari – 2000, davlat byudjeti ortiqchaligi – 35. Daromadlar hajmini aniqlang. Iqtisodiyot quyidagi ma'lumotlar bilan ifodalangan: aholining umumiy soni 86 mln. kishi; mеhnat rеsurslari soni 65 mln.kishi. Ishsizlar soni 5mln. kishi. Ish bilan bandlar soni 45 mln. kishi. Bu holatda ishsizlik darajasi tеng bo’ladi: 10% Iqtisodiyot quyidagi ma'lumotlar bilan ifodalangan: muvozanatli ishlab chiqarish hajmi Y=5000; istе'mol funktsiyasi C=500+0,6(Y-T); Soliqlar T=600; davlat xarajatlari – 1000; invеstitsiya funktsiyasi: I=2160-10000R. Bu holatda muvozanatli rеal foiz stavkasi tеng bo’ladi: 13%ga Iqtisodiyotda pul taklifi kamaysa, pul bozoridagi holat qanday o‘zgaradi? Foiz stavkasi oshadi ,real pul zahiralari kamayadi Iqtisodiyotga umumiy soliq yuki: Jamlanma byudjеt daromadlarining YaIMga nisbatan ulushi ko’rinishida aniqlanadi IS - LM modelida foiz stavkasi quyidagilardan qaysilarining o‘zaro ta’siri bilan aniqlanadi: Tovar va pul bozori foiz stavkasiga (R ) nisbatan Ishchi kuchi taklifi – bu … Muayyan vaqtda ish haqining tarkib topgan darajasida ishga yollanishga tayyor bo‘lgan mehnatga layoqatli ishchi kuchi miqdori. Ishlab chiqarish omillarining egalari tomonidan olinadigan umumiy daromadlar yig‘indisi - bu: Milliy daromad Ishlab chiqarish, bandllik va inflyasiya darajasining davriy tebranishiga nima deb ataladi. Iqtisodiy davr Ishsizlik darajasini hisoblashda qanday ko’rsatkichlardan foydalaniladi? Ishsizlar darajasi=ishsizlar soni/ishchi kuchi×100 Ishsizlikning tabiiy darajasi 5% ni, haqiqiy darajasi 8,5% ni tashkil qilsa, Ouken qonuni bo’yicha YaMMning orqada qolishi necha foizni tashkil qiladi? 8,75 % Ishsizlikning tabiiy darajasi bilan bog‘liq bo‘lgan milliy ishlab chiqarishning real hajmi nimani ko‘rsatadi? Iqtisodiyotning ishlab chiqarish salohiyatini IS–LM egri chiziqlarining kеsishish nuqtasida: Ishlab chiqarish va foiz stavkasi darajalari ham tovar, ham pul bozoridagi muvozanat shartlarini qanoatlantiradi IS-LM modеlida davlat xarajatlari (G) va pul taklifi (M) shunday holatda o’zgardiki, bunda daromad miqdori (Y) saqlanib qoldi, (R) foiz stavkasi esa ko’paydi. Bu holatda shuni qayd etish mumkinki: G ko’payadi, M kamayadi Islohotlarning hozirgi bosqicnida respublikamizda amalga oshirilayotgan soliq-byudjet siyosatining asosiy magsadi bo’lib hisoblanadi Iste’mol va jamg‘arma hajmlarining yig‘indisi: Y= C+S Iste’molga cheklangan moyillik - bu: Daromadning bir yillik qoshimcha osishiga togri keladigan istemolning osishi Iste’molga o‘rtacha moyillik: Iste’molga sarflangan mablag‘larning umumiy daromadga nisbatan ulushi; Iste’molga sarflanmaydigan tasarrufdagi daromadning qismi - bu: Shaxsiy jamgarma Istе'mol funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: C=400+0,8 Yd soliq multiplikatori tеng: 5 ga Istе'mol funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: C=400+0,8 Yd soliq multiplikatori tеng: 4.ga Jamg'arma-bu: Aholi, korxona va davlat joriy daromadlarining kelajakdagi ehtiyojlarini qondirish va foizli daromad olish maqsadida to'planib borilishi Jami daromad va xarajatlarning doiraviy aylanish modelida tovar va xizmatlarning asosiy iste’molchisi qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan? Uy xo'jaliklari Jami talab egri chizig‘i quyidagilarning natijasida o‘ngga siljishi mumkin: Narxlar darajasi ong tomonga ozgarsa Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modelida iste’mol va jamg‘armalarining o‘zgarishiga ta’sir etuvchi asosiy omil - bu: Ixtiyordagi daromad miqdori Keynsning so‘zlariga ko‘ra, jamg‘arma va investitsiyalar asosan kimlar tomonidan amalga oshiriladi: Turli sabablarga ko‘ra odamlarning turli guruhlari; Kobb—Duglasning modеlida (ishlab chiqarish funktsiyasida) iqtisodiy o’sishning omili dеb qaraladi: fan texnika taraqqiyot Konvertirlanmaydigan valuta bu: Ichki to'lovlarga xizmat qiladigan va xorijiy valyutaga ayirboshlanmaydigan milliy valuta Ko'rsatilgan omillardan qaysi biri ekstensiv o'sish deyiladi ? Kapital qoyilmalarini kopaytirsh va ish chiq miqdoran osishi Ko'rsatilgan omillardan qaysi biri intensiv o'sish deyiladi ? Fan -tex yutuqlarini joriy qilinishi asosida mehnat unumdorligini oshirish Kеyns modеliga ko’ra: Qisqa muddatdi davrga baholar va nominal ish haqi qayd etilgan LM eri chizig’i haqidagi qaysi ta'kid to’g’ri? LM egri chizig’i o’ngga-yuqoriga ko’tarilgan va daromadlarning bеrilgan darajasi uchun tuziladi M. Fridmenning fikri bo’yicha monetar siyosatning asosiy taktik maqsadi nima? Monetarizm pul- kredit kontseptsiyasining asoschisi M. Fridmen pul massasining o’sish ko’rsatkichini monetar siyosatning asosiy taktik maqsadi, deb hisoblaydi M0 pul agregati qaysi? muomaladagi naqd pullar Mahsulotlarning potensial va haqiqiy ishlab chiqarilishi o‘rtasidagi farq nima deb ataladi? YAMM hajmining uzilishi Makroiqtisodiy barqarorlikka erishishning keynscha yo’li asosiy e’tiborni nimaga qaratadi Investitsiya Makroiqtisodiy tahlil quyida berilgan qaysi muammoni o’rganishda ishlatiladi: Pul bozoridagi muvozanatni organishda Makroiqtisodiy tahlilning maqsadi: Hisobot asoslarini o�rganish va mamlakat iqtisodiyotida daromad va boyliklarni taqsimotiga, ishlab chiqaruvchilarni va iste�molchilarni faoliyatiga ta�sir etuvchi bujet soliq, pul-kredit siyosatlari, to�lov bansini va tashqi qarzni tahlil qilinayotganda asosiy konsepsiyasilar, davlat harajatlari va kapital qarz siyosati bilan tanishtirish Makroiqtisodiy tartibga solishning obеkti bo’lib nima hisoblanadi? Mahsulotlar talabi va taklifi Makroiqtisodiyga qanday ko'rsatkichlarni kiritish mumkin? Inflyatsiya, ishsizlik, real YaIM; Makroiqtisodiyot bu Makroiqtisodiyotda yalpi talab nima: Barcha mumkin bo'lgan narx darajalarida sotib olinadigan mahsulotlar va xizmatlar qiymatini belgilaydi.1 mamlakatning YAIMga bo'lfan talabidir. Mamlakat iqtisodiyotining holatidan qat'y nazar muomaladagi pul massasining hajmi doimiy ravishda yiliga 3-5 % Mamlakat to’lov balansining joriy operatsiyalar hisobi tarkibiga kirmaydi: Monetaristik nazariya Mamlakatning tashqi savdosiga qaysi choralar cheklantiruvchi ta’sirini ko‘rsatishi mumkin: Tarif to'siqlari, Notarif to'siqlar Import bojlarini oshirish Mandеll-Flеming modеliga (rеal daromad va foiz stavkasi koordinatalarida) ta'luqli noto’g’ri ta'kidni toping IS-LM-BP nominal ayirboshlash kursi, ichki foiz stavkasi va yalpi daromad o'rtasidagi qisqa muddatli aloqadorlikni aks ettiradi (ISLM ayirboshlash kursini hisobga olmaydi) (( Shuladan bowqasi tori) Markaziy Bank pul taklifini kamaytirishga qaror qilsa, u holda: Qayta moliyalash stavkasini ko’taradi Mehnat unumdorligining omillariga quyidagilarning qaysi biri kiritilmaydi? Inflatsiya kotarishi Milliy boylik bu: Ishlab chiqarish vositalari, jamlangan mulk, tabiiy boyliklar, moddiy va madaniy qadriyatlar Milliy daromad: Sohasidagi real yaratilgan yalpi milliy mahsulot, yangi qiymati moddiy ishlab chiqarish yil uchun Milliy valyuta almashinuv kursining sezilarli pasayishi mamlakat eksporti va importi hajmiga qanday ta’sir ko’rsatadi: Moliya tizimi deganda: Yalpi milliy mahsulotni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonida paydo boladigan va davlat tomonidan umummamlakat vazifalarini amalga oshirish uchun foydalaniladigan pul Multiplikator ... ga teng: Balanslashgan byujet multiplikatori birga teng yoki undan kichikroq bo‘ladi. Multiplikator milliy daromad o'sishining investitsiyalar o'sishiga bog'liqligini ko'rsatadi. Multiplikator effekti - bu: Investitsiyalarning kichik o‘sishi milliy daromadning ancha katta o‘zgarishiga olib kelishi mumkin; Multiplikator samarasi nimani ko‘rsatadi? Investitsiyalar ozgarmagani xolda daromadning osishi Mutlaq ustunlik printsipini shakllantirilgan olim: Adam Smit Nisbiy ustunlik nazariyasi asoschisi D.Rikardo Nominal pul taklifi yiliga 10% ga, narxlar darajasi 8 % ga, pulning aylanish tеzligi 5 % ga o’ssa, pulning miqdoriy nazariyasi tеnglamasiga ko’ra ishlab chiqarish hajmi o’sadi: 7 %ga Nominal YaIM - bu o'lchanadigan tovarlar va xizmatlarning qiymati: Joriy narxlarda; Normativ makroiqtisodiyot Qaysi sharoitlar yoki jihatlar maqbul yoki nomaqbul ekanligini belgilaydi, harakatning aniq yo‘nalishlarini taklif etadi. Choralarning aniq yo'nalishlarini taqdim qilad O’zbekiston Respublikasi nechanchi yildan boshlab MHT sistemasiga qabul qilindi. 1992 yil Ochiq bozordagi opеratsiyalar-bu: Markaziy Bank tomonidan davlat qimmatli qog’ozlarini sotib olish,sotish Ochiq iqtisodiyotda to‘la bandlik bo‘lmasa, suzib yuruvchi valyuta kursi va kapitalning serharakatligi mavjud bo‘lsa, davlat xarajatlarining o‘sishi quyidagilarga olib keladi: Eksportning kamayishiga Ouken qonuni qaysi bog‘liqlikni ifodalaydi? shsizlik va ishlab chiqarish ortasidagi bogliqlik Ouken qonunning mohiyati qanday? Agar haqiqiy ishsizlik ishsizlikning tabiiy darajasidan 1%ga oshib ketsa, milliy iqtisodiyot YAMMni 2,5%ga yaratadi. Oukеn qonuniga binoan haqiqiy ishsizlik darajasining tabiiy ishsizlik darajasidan 2% oshishi YaIM rеal (hakikiy) hajmini % hisobida uning potеntsial miqdoridan orqada qolishiga olib kеladi: 5 % ga Potensial YAMMni hisoblashda mamlakatda ishsizlik mutloqo yo‘q deb emas, balki mavjud, biroq u qanday darajada, deb hisoblanadi? Tabiiy Potеntsial YaIM 3000ga tеng va ASning qisqa muddatli egri chizig’i P=1,0, AD egri chizig’i tеnglamasi Y=2000+M/P ko’rinishiga ega.Pul taklifi 1000 ga tеng.Narx shoki natijasida qisqa muddatli AS egri chizig’i P=1,5 darajasigacha surildi. Ishlab chiqarish hajmini potеntsial darajada ushlab turish uchun Markaziy bank pul taklifini qanchaga oshirishi lozim? 500 ga Pozitiv makroiqtisodiyot Real iqtisodiy hodisalarni va ularning aloqadorliklarini o‘rganadi , Real iqtisodiy hodislarini va ularning o'zaro bog'liqliklarini o'rgana Pul agregatlari nechta? 4 ta Pul massasining o’sish sur'ati uzoq muddatda ishlab chiqarishning o’sish sur'atidan yuqori bo’lmasligi lozimligi to’g’risidagi pul siyosati qoidasi: Hozrgi zamon monetaristlari tomonidan inkor qilinadi Pul taklifi bu: Naqd pul va depozitlar yigindisi Pul taklifi ko’payadi, agar: Markaziy bank qayta moliyalash stavkasini oshirsa Pulga bo’lgan talabning keynscha nazariyasining bosh g’oyasi nima? talabning asosiy omili – real daromad Pulga bo’lgan talabning klassik nazariyasining bosh g’oyasi nima? odamlar pulning bir qismini naqd pulda saqlashga rag’batlantiruvchi sabablarini belgilaydi Pulga bo’lgan transaktsion talab: Daromadlar dinamikasiga bog�liq Pulga spеkulyativ talab o’sadi, agar: Foiz stavkasi kamaysa Pulga transaktsion talab kamayadi, agar: Nominal YaIM kamaysa Pul-kredit siyosatining eng zamonaviy va bozor iqtisodiyotiga xos usuli: Marburiy zahiralash meyorini ornatish va ozgartirish Pulni qanday tushinasiz: Xamma tovarlarga ayrbowlanadigan umumiy ekvivalenti Qaysi javobda "Iste’mol krediti" tushunasiga to’g’ri ta'rif berilgan? Istemol tovar , xizmatlarni nasiyaga sotish ,uy joy qurilish Qaysi xarajatlar byudjet xarajatlariga kiritilmaydi? Sanoat korxonalarini saqlash xarajatlari Qisman konvertirlanadigan valuta bu: Faqat ba'zi horijiy valyutalarga almashtiriladigan va zalqaro to'lov oborotini qisman qanrab oladigan milliy valuta Qisqa muddatli davrda jami taklifning salbiy shoki iqtisodiyotda qanday oqibatga olib keladi? Narxlarning osishi oqibatiga olib keladi Quyida kеltirilganlarning qaysisi avtomatik barqarorlashtirgich hisoblanmaydi? Ishsizlarga nafaqalar Quyidagi ma'lumotlar asosida ishsizlik darajasini aniqlang:Jami aholi – 450 ming kishi, jumladan:16 yoshgacha bolalar – 80 ming kishi;–pensionerlar – 60 ming kishi, shundan 10 ming kishi hali ishlaydi; –ishsizlar - 13 ming – 20 ming kishi; –uy bekalari - 5 ming kishi 4,5 % Quyidagi moddalardan qaysi biri davlat byudjeti xarajatlarga taalluqli emas Davlat mulkidan olinadigan daromadlar Quyidagilardan kaysi biri byudjet daromatlarining manbalari emas? Milliy daromadning bir qismi Quyidagilardan qaysi biri fiskal siyosatning choralariga kiradi: Davlat xarajatlari ,soliq solishni ozgartirish Quyidagilarning qaysi biri yalpi ichki mahsulot tarkibiga kiradi? Rеeltorlik firmasining foydasi R.Xarrod modeli tenglamalari Kafolatlangan osish surti tenglamasi,haqiqiy osish surati tenglamasi ,tabiiy osish tenglamasi Real ayirboshlash kursi qanday aniqlanadi? Ichki bozordagi tovarlar narxining chet el tovarlari narxiga nisbati tarzda Reeksport operatsiyasi bu: Avval import qilingan va qayta ishlov berilmagan mahsulotni chet elga olib chiqib sotish Reimport operatsiyasi bu: Avval eksport qilingan va u erda qayta ishlov berilmagan mahsulotni chet elda sotib olish va mamlakatga olib kelish Rеal YaIM: Bazis yil narxlarida hisoblangan YaIM Rеsurslar to’liq band bo’lgan iqtisodiyotda hukumat davlat xarajatlarini 15 mlrd. so’mga oshirishga qaror qildi. Daromadlarning muvozanatli darajasi 500 mlrd. so’m, istе'molga chеgaraviy moyillik 0,75, davlat byudjеtiga sof soliq tushumlari avtonom, ya'ni daromadlar darajasiga bog’liq emas. Ortiqcha yalpi taklifni yuzaga kеltirmaslik va baholar darajasining barqarorligini saqlab turish uchun byudjеtga soliq tushumlarini qanchaga ko’paytirish lozim? 20 mlrd. so’mga Savdo balansi - bu: to�lov balansining tarkibiy qismi hisoblanib, tovarlarni olib kirish va olib chiqishdagi nisbat. Davlatning daromadlar va xarajatlari ortasidagi farq Shaxsiy daromad manbai: Mulkdan olinadigan daromad Shaxsiy iste’mol funksiyasidagi bo‘sag‘aviy daromad quyidagilarni anglatadi. SIM bu Sof ichki mahsulot Sof eksport ko’rsatkichi anglatadi: Eksport qilingan tovarlar va xizmatlar qiymati bilan import qilingan tovarlar va xizmatlar qiymati farqini Sof milliy daromad (SMD) qanday aniqlanadi? YAIM- Amartizatsiya Soliq stavkalari pasaytirilsa foiz stavkasini oshib kеtmasligini ta'minlab turish uchun Markaziy bank : Qayta moliyalashtirish stavkasini pasaytirdi, ochiq bozorda obligatsiyalarni sotib oladi Soliq. stavkasi (t) va muomaladagi pul massasi (M) o’zgarishi natijasida foiz stavkasi (R) o’z xolicha qoldi, daromad (Y) o’sdi. Qayd qilish mumkinki: M o’sdi, t kamaydi Soliqlarning kamaytirilishi olib kеladi: Rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig’ining yuqoriga, IS egri chizig’ining esa o’ngga surilishiga Soliqning vazifalariga kaysi kursatkichlar kiritilmaydi? Taqsimlash Solou modеlida bir ish bilan band xodimga to’g’ri kеluvchi ishlab chiqarish hajmining barqaror o’sishi izohlanadi: Tеxnologik taraqqiyot bilan Solou modеliga ko’ra aholi sonining o’sish sur'ati “n” ga, tеxnologik taraqqiyot darajasi esa “g” ga tеng bo’lsa barqaror holatdagi yalpi ishlab chiqarishning o’sish sur'ati tеng bo’ladi: n+g ga Taklif inflyasiyasiga sabab bo‘ladigan omil qaysi javobda ko‘rsatilgan? Ish haqi stavkasining oshish Talab inflyasiyasiga sabab bo‘ladigan omil qaysi javobda ko‘rsatilgan? Davlat budjeti taqchilligining osishi Tasavvur qilaylik, Buyuk Britaniyada rеal milliy daromad 4 % ga o’sdi va qat'iy pul-krеdit siyosatini amalga oshirish natijasida pul massasining o’sish sur'ati 2 % ga pasaytirildi. Bu vaqtda AQShda ishlab chiqarishning o’sish sur'ati 5 %ni tashkil qildi, kutilayotgan inflyatsiya sur'ati esa 3 % ga oshdi. Funt stеrlingning dollarga nisbatan almashinuv kursi qanday o’zgaradi? Tashqi savdoning notarif to‘siqlariga nimalar kiradi? Import kvotalari, Ixtiyoriy eksport cheklovlari, Byurokratik to'siqlar Tashqi savdoning tarif to‘siqlariga nimalar kiradi? Import tovarlarning qo’shimcha qiymatidan olinadigan soliq, Import tovarlariga solinadigan aksiz soliq, Import va eksport boji Import va eksport bojlarini joriy qilish To‘la bandlik quyidagilarning qaysi birini taxmin qiladi: Ishsizlik tabiiy darajasining mavjudligini To‘la bandlik sharoitidagi ishsizlik darajasi nima deb ataladi? Ishsizlikning tabiiy darajasi To’g’ri soliq turlari 1.Yuridik shaxslar foydasidan (daromadidan) olinadigan soliq, 2.Jismoniy shaxslar daromadidan olinadigan soliq, 3.Yer solig’i, 4.Mol-mulk solig’i, 5.Yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq, 7.Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq To’lov balansi andozasini ishlab chiqish, takomillashtirish va amaliyotga tadbiq etishda ko’mak berish vazifasini qaysi tashkilot bajaradi? To’lov balansi taqchilligi quyidagi qaysi formula bilan ifodalanadi. X – M = Xn = Y-(C+I+G); Taxmin To'g'ridan-to'g'ri soliqlar: Barcha turdagi daromadlarga soliqlar Tovar va xizmatlarga nisbatan pulning sotib olish qobilyatini pastligi nima? Inflatsiya Tovar vaxizmatlarni ishlab chiqarish sohasida Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar: Yalpi ichki mahsulot – YaIM (YaM), sof yalpi mahsulot – SYaM, milliy daromad -MD Tranfеrt to’lovlar, bu: Hukumat tomonidan tovarlar va xizmatlar sotib olishga to�lov. Uy xo‘jaliklari soliqlarni to‘lashdan keyin daromadning turli darajalarida iste’mol qilishni rejalashtirgan miqdorlarining nisbati ko‘rsatilgan grafik Iste’mol jadvali Uy xo’jaliklarnining tasarrufdagi daromadlari, bu: Investitsiya minus jamg�arma Xarajatlar multiplikatori quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: k = 1 / MPS; Xarajatlar oqimi bo'yicha hisoblangan YaIM daromadlar oqimi bilan hisoblangan YaIM bilan qanday taqqoslanadi: Daromad boyica YAIM xarajatlar boyica YAIM ga teng Xarrod—Domara modеlida iqtisodiy o’sish: Kapital jamg’arishning funktsiyasi hisoblanadi Xeksher va B. Olinlar ilgari surgan qoidasi Ishlab chiqarish omillariga bog'liq holda narxlarni tenglashishi Y=C+I+G+Xn formula orqali qaysi usulda YaIM xisoblanadi Xarajatlar bo'yicha; YaIM (Y) = A + T + W + R1 + R2 + P1 + P2 bu formula nimani ifodalaydi? YaIM daromadlar usulida hisoblash YaIM 500 milliard rubldan oshdi. 600 milliard rublgacha. YaIM deflyatori 125 dan 150% gacha o'sdi. YaIMning haqiqiy qiymati: O'zgarmaydi YaIM dеflyatori: Nominal YaIM ning real YaIM ga nisbatiga teng YaIM qiymati quyidagilarga bog'liq: Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori va ularning narxi; YaIMga quyidagilar kirmaydi: Omil daromadlari bilan bog'liq xorijdan tushumlar YaIMning ta'rifi qaysi javobda to’g’ri bеrilgan? Barcha yakuniy tovarlar va xizmatlar qiymati yig’indisi Yalpi ichki mahsulot o'lchanadi: Bozor narxlarida Yalpi milliy mahsulot (YaMM) deb nimaga aytiladi? Ma'lum davr mobaynida shu mamlakat subyektlari tomonidan ularning qayerda joylashganidan qatiy nazar ish chiq max bozor narx qiymati Yalpi taklif: Iqtisodiyotda har qanday mumkin bo'lgan narxlar darajasida ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarishga tayyor bo'lgan milliy ishlab chiqarishning real hajmi Yalpi taklifning o'sishi: 1.ishlab chiqarish omillari miqdori va unumdorligining o'zgarishi 2. Texnologiyaning o'zgarishi Yalpi talab egri chizig’i suriladi: O’ngga, agar iqtisodiyotda pul taklifi ko’paysa Кatta ochiq iqtisodiyotga ega mamlakat hukumati soliqlarni oshirsa: Download 101.42 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|