Ishlab chiqarish korxonalarida texnik-kimyoviy nazoratni yo’lga qo’yish

Qabul qilish laboratoriyasi. Qabul laboratoriyasi binoning janubiy tomonida, birinchi qavatda, qabul bo'limi yonida joylashgan. Har bir partiyada sutni qabul qilishda quyidagi ko'rsatkichlar aniqlanadi: harorat, yog'ning massa ulushi, oqsilning massa ulushi, zichligi, kislotaligi, tozalik guruhi, organoleptik ko'rsatkichlar.
To'liq va yog'siz sut va qaymoqni saqlash vaqtida harorat va kislotalilik har 3 soatda tekshiriladi.
Kimyoviy laboratoriya. Ushbu laboratoriya texnologik jarayonning barcha bosqichlarida ham tayyor mahsulot, ham yarim tayyor mahsulotlar sifatini nazorat qiladi. Mahsulot sifati va standart talablarga, texnik shartlarga muvofiqligini, retseptlar va texnologik ko'rsatmalarga muvofiqligini nazorat qiladi. Peroksidaza mavjudligini tekshiring. Kimyo laboratoriyasiga barcha sex va maydonlardan mahsulot, xomashyo va yarim tayyor mahsulotlar keltiriladi.
Laboratoriya ishlab chiqarish binosining ikkinchi qavatida asbob-uskunalar maydoni yaqinida, mahsulot namunalarini laboratoriyaga namunaning ifloslanish ehtimoli minimal bo'lgan holda etkazib berish qulayligi va tezligi uchun joylashgan.
Radiologik laboratoriya. Radiologik laboratoriya radioaktiv ifloslanishni monitoring qilish bilan bog'liq ishlarni amalga oshiradi. Radiologik nazorat funktsiyalariga maxsus asboblar yordamida xom ashyo va tayyor mahsulotlarni radioaktiv elementlarning izotoplari mavjudligini tekshirish kiradi. Radiometrik monitoring GN-117-99 “Oziq-ovqat mahsulotlari va ichimlik suvida seziy-137 va stronsiy-90 radionuklidlarining respublika ruxsat etilgan darajalari” /17/ ga muvofiq amalga oshiriladi.
Loyihalashtirilgan mazkur korxonadagi radiologik laboratoriya ishlab chiqarish binosining birinchi qavatida joylashgan.
Bakteriologik laboratoriya. Bakteriologik laboratoriya sut mahsulotlari ishlab chiqarishni mikrobiologik nazorat qilish, ishlab chiqarish nazorati bo‘yicha yo‘riqnomaga muvofiq mahsulot sifati, yordamchi materiallar, xona havosi, suvi, ishchilar qo‘llarining tozaligi, ozuqaviy muhitlar, jihozlarning tozaligi ustidan mikrobiologik nazoratni amalga oshiradi. sut sanoati korxonalarida /26/, sanitariya va mikrobiologik nazoratni o'tkazish bo'yicha uslubiy ko'rsatmalar /24/ va SanPiN 11-63 RB 98/24/, SanPiN 13-10 RB 2002/25/, SanPiN 2.3 talablariga muvofiq. .4.15-28-2005/19/.
Korxonada mikrobiologik nazorat kiruvchi sut, materiallar, boshlang'ich kulturalar, tayyor mahsulotlar sifatini tekshirish, shuningdek ishlab chiqarishning texnologik va sanitariya-gigiyena rejimlariga rioya etilishini nazorat qilishdan iborat. Mikrobiologik nazoratning asosiy vazifasi yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishni ta'minlash va ularning ta'mini oshirishdan iborat. Ishlab chiqarishning sanitariya-gigiyenik holatini aniqlashda idish-tovoq, apparat va jihozlarni yuvish va dezinfektsiyalashning mikrobiologik sifati, ishchilar qo'llarining tozaligi, xona ichidagi havoning tozaligi koliform bakteriyalar mavjudligi uchun amalga oshiriladi.
Zavodga kiradigan sut bakterial ifloslanish, somatik hujayra tarkibi va koliform bakteriyalar mavjudligi uchun tekshiriladi.
Mikrobiologik nazorat mahsulotning bakterial ifloslanishini o'z vaqtida aniqlash va ifloslanish manbasini yoki sababini aniqlash imkonini beradi. Mahsulotning bakterial ifloslanishini kamaytirish bo'yicha ko'rilgan choralar samaradorligini nazorat qilish imkonini beradi.
Bakteriologik laboratoriya ishlab chiqarish binosining ikkinchi qavatida kimyo laboratoriyasi yonida joylashgan. Shuningdek, laboratoriyalar yaqinidagi ikkinchi qavatda kefir uchun boshlang'ich zavod mavjud bo'lib, u qabul qiluvchi vestibyul va alohida yuvish xonasi bilan jihozlangan. Boshlang'ichning asosiy vazifasi shundaki, bu erda kefir donalarini etishtirish, kefir starterini ishlab chiqarish va uni normallashtirilgan aralashmaga qo'shishdan oldin tayyorlash amalga oshiriladi.
Tayyor mahsulot sifatini organoleptik baholash uchun asosiy ishlab chiqarish binosida degustatsiya xonasi ajratilgan.
Texnokimyoviy va mikrobiologik nazorat nuqtalari TMMP.KP0.000.048.TS varaqining grafik qismida texnologik jarayon diagrammasida keltirilgan.

Mahsulot xususiyatlari majmui, uning jamiyat va shaxs ehtiyojlarini qondirish darajasi bilan belgilanadi. Mahsulot sifatini yaxshilash ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va tovar raqobatbardoshligini taʼminlashning muhim sharti hisoblanadi.Bunga misol qilib quydagi farmonni keltirish mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya tizimlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2018 yil 12 dekabrda 4059-sonli Qarori qabul qilindi. Qarorga asosan Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti hamda “Axborot-ma’lumot markazi” davlat korxonasi negizida yangi “Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va texnik jihatdan tartibga solish ilmiy-tadqiqot instituti” tashkil etildi. Qaror bilan ilmiy laboratoriya tadqiqotlari natijalariga asoslangan milliy standartlarni ishlab chiqish va qabul qilish imkoniyati yaratiladi va jahon standartlari talablari bilan uyg‘unlashtiriladi. Bundan tashqari, Institutni standartlashtirish, sertifikatlashtirish va texnik jihatdan tartibga solish sohasida kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash bo‘yicha tayanch tashkilot etib belgilanishi standartlarni qabul qilishda, qabul qilingan standartlar bo‘yicha mahsulotlarni sinash usullarini joriy qilishda yagona yondoshuvni yo‘lga qo‘yiladi. Bu bilan laboratoriyalarda bir xil mahsulotni sinash ishlari amalga oshirilganda turli natijalar kelib chiqmasligining oldi olinadi.Shuningdek, qabul qilingan Qarorda “Yo‘l xarita”ga asosan institut bazasida zamonaviy Kampus tashkil etish ko‘zda tutilgan bo‘lib, unga ko‘ra soha bo‘yicha nafaqat respublikamiz iqtisodiyot tarmoqlari mutaxassislari malakasini oshirish uchun barcha sharoitlar, jumladan infrastrukturani yaratish ko‘zda tutilgan. Ushbu loyihani 2019-2020 yillar davomida bajarish uchun 9,05 mln. AQSh dollari miqdorida Jahon banki bilan tegishli shartnomalar imzolangan. Bir yilda 2700 nafar tinglovchi malaka oshirishi uchun mo‘ljallangan institutda endilikda loyiha natijasiga ko‘ra 5300 nafargacha tinglovchi malaka oshirish imkoniyati yaratiladi.Ichki va tashqi bozordagi mahsulotlarning xavfsizligi, sifati va raqobatbardoshligini ta’minlashning muhim elementlaridan biri bo‘lib davlatning rivojlangan standartlashtirish tizimi hisoblanadi.
Mahalliy ishlab chiqaruvchilar uchun xalqaro va xorijiy davlatlar standartlarini qabul qilish va joriy qilishda yagona davlat talablarining mavjud emasligi tadbirkorlik sub’ektlari uchun noqulayliklar keltirib chiqarayotgan edi. Qaror bilan tasdiqlangan “Yo‘l xarita”sining tegishli bandiga asosan xalqaro standartlarini qabul qilish va qo‘llash tartibini ishlab chiqish ko‘zda tutilgan.Shuningdek qabul qilingan Qarorda Texnik qo‘mitalar (TK) faoliyatiga ham aniq vazifalar belgilab berilgan.
O‘tgan yillar davomida bir turdagi mahsulotlarni ishlab chiqishda takrorlanishlarning oldini olish maqsadida sohalar kesimida tashkil etilgan standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalarning faoliyati salbiy baholangan edi. Endilikda esa Qaror bilan texnik qo‘mitalarning faoliyati ularning samaradorligiga qarab rag‘batlantirish mexanizmini joriy etish orqali qayta tashkil etiladi.Hozirgi kunda qabul qilingan standartlarning jahon standartlari bilan uyg‘unlashganlik past darajadaligi inobatga olib, 2021 yil yakuniga qadar 47 % ga oshirish belgilangan. Qaror mahalliy mahsulotlar sifati va raqobatbardoshligini oshirish orqali eksport geografiyasini kengaytirish xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlik qilishga qaratilgan.
Ishlab chiqarish jarayonining holatini statistik usullar (ishlab chiqarishni nazorat qilish) yoki har bir ishlab chiqarish partiyasi miqdorida olingan ma'lumotlar orqali ko'rsatib beradi. Bu mahsulotning bir qismini nazorat qiishda, uning natijalari butun partiya uchun amal qiladi. Ushbu turdagi profilaktika, bu erda nuqsonlarning paydo bo'lishiga yo'l qo'ymaslik uchun butun ishlab chiqarish jarayoni davomida amalga oshiriladi. " BRZ" MChJ tomonidan ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlar ISO, SGS va EC standartlariga muvofiq sertifikatlangan. Evropa reglamentining ECE-117 va ECE-30, ECE-54 sertifikatlari olingan, shuningdek ISO 9001: 2015 boshqaruv sertifikati mavjud, zavod mahsulotlari O'zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlash tizimi tomonidan sertifikatlangan.
Hozirgi vaqtda butun dunyo boʻyicha mahsulot sifati va uni ta‘minlash hamda yaxshilashga katta e‘tibor qaratilmoqda. Yuqori sifatli mahsulot korxonalarning bozorda raqobatchilikka kurashishida asosiy muvaqqiyatga erishishning shart-sharoitlaridan boʻlib hisoblanmoqda. Bozor munosabatlari sharoitlarida korxonaning muvaffaqiyat qozonishi oʻzining xaridorlarini qanoatlantirish darajasiga bog‘liqdir. Faqatgina bunday holatlarda korxona oʻzining mahsulotiga barqaror talablarning vujudga kelishi va daromad olishga erisha oladi. Biroq, muvofiq mahsulotning iste‘molchilar talablarini qanoatlantirish darajasi uning sifati bilan aniqlanadi. Mahsulot sifati uning raqobatbadosh boʻlishida asosiy omil boʻlib hisoblanadi.
Go‘sht ishlab chiqarish o‘ziga xos spetsifik xususiyatlarga ega soha bo‘lganligi uchun unga qat’iy talablar qo‘yiladi. Bunday xususiyatlardan biri xom-ashyoning turli – tumanligidandir. Qoramol yoki boshqa turdagi hayvonlarni so‘yish va ularni ozuqaviy yaroqliligini faqat veterinar nazorat orqali aniqlab olinadi. SHuning uchun veterinar nazorat go‘sht ishlab chiqarish korxonalaridagi asosiy bo‘limlardan biri ekanligi ma’lum. Bundan tashqari xom-ashyoning tashqi muhit ta’siri ostida, birinchi navbatda mikroorganizmlar va havo harorati oshishi bilan ularning sifatini o‘zgarishi muhim ahamiyatga ega. Bu erda korxonalarda qat’iy sanitar nazoratini olib borish muhim ahamiyat kasb etadi. YAna bir muhim omillardan biri ishlab chiqarilayotgan xom-ashyo va tayyor mahsulotlar kimyoviy tarkibi murakkab bo‘lganligi, shu bilan birga ularning assortimentlari turli tuman bo‘lganligi sababli ular ko‘p turdagi nazariy metodlar bilan aniqlanadi. Go‘sht ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqarish nazorati quyidagilarni o‘z ichiga oladi; Veterinar ekspertiza – uning asosiy vazifalaridan biri ishlab chiqarishga yaroqli bo‘lgan xom-ashyoni ajratib olish va kasallik bilan zararlangan, inson hayoti uchun havfli bo‘lgan xom-ashyo turlarini qayta ishlashga yo‘l qo‘ymaslikdan iborat. Bu holat ishlab chiqarishga keltirilayotgan turli hayvonlarning holatini va ularning sanitar ko‘rinishini nazorat qilishdan iborat.
Sanitar nazorat—korxonalarda aniq sanitar va gigienik rejimlarga rioya qilishni talab etadi.
Sanitar nazorat funksiyalariga quyidagilar kiradi:
a) Xom ashyo, yarim tayyor mahsulot, tayyor mahsulotlar, uskunalar va ishlab chiqarish xonalarining sanitar nazorati.
b) Ishlab chiqarishdagi ishchi va hizmatchi xodimlarning sanitar talablariga rioya qilishlarini nazorat qilish.
Ishlab chiqarishda texnik nazorat: Bu ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning standart talablariga javob beradigan, texnologik ko‘rsatmalarga rioya qiladigan xom-ashyo, tayyor mahsulotga qo‘yilgan texnik sharoitlarni bajarilishini ta’minlovchi nazorat turi hisoblanadi.
Ishlab chiqarish texnik nazorat metodlari tayyor mahsulot turlariga va hususiyatlariga qarab bir necha hildan iborat.
Bulardan biri: texnik-kimyoviy nazorat yoki kimyoviy, fizik-kimyoviy analiz usullari bilan nazorat qilish. Bu metod orqali ishlab chiqarilayotgan xom-ashyo tayyor mahsulotlarining sifat ko‘rsatkichlari aniqlab boriladi va standart normalariga va texnologik jarayonlar ishi to‘g‘ri olib borilganini tekshirib boriladi.
Organoleptik ko‘rsatkichlar yordamida mahsulot sifatiga baho berish, degustatsiya – tayyor mahsulotning tashqi ko‘rinishi, hidi va mazasini aniqlash demakdir. Ba’zi bir hollarda organoleptik ko‘rsatkichlar bilan mahsulot sifatiga baho berish ifoya qiladi. Brakeraj yoki xom-ashyo va tayyor mahsulot sifatini baholash, shuningdek mahsulotning tashqi ko‘rinishiga qarab uni sortirovkalash, navlarga ajratish va braklarga ajratish.
Ishlab chiqarishda nazoratni tashkil etish asoslari: Go‘shtni qayta ishlab chiqarish korxonalarida butun nazorat funksiyalarini, ishlab chiqarishni veterinar nazorat qilish bo‘limi zimmasiga yuklatiladi. Korxonalarda bunday bo‘limlar o‘z faoliyatlari davomida korxonada ishlab chiqarilayotgan xom ashyo va tayyor mahsulot standart talablariga javob berishini ta’minlanishini nazorat qilib boradi.
Tayanch so‘zlar va iboralar

1. 
   veterinar;
   
2. 
   sanitar;
   
3. 
   gigienik;
   
4. 
   organoleptik;
   

Nazorat savollar:
1.Mahsulot sifatini nazorat qilishning afzalliklari
2.O’zbekistonda joriy etilayotgan qonunlar
3 Ishlab chiqarishda texnik kimyoviy nazoratning bosqichlari.