Ishning maqsadi: • Kogerent elektromagnit to’lqinlar qo’shilish jarayoni modeli bilan tanishish. •

---

2 - Laboratoriya ishi 
Difraksiya va interferensiya. 
Ma’ruzalar matni va o‘quv qo‘llanmasidan ishning nazariyasi bilan tanishing 
(Savelyev I.V., 2.t., §119, §125-127,129,130) 
Ishning maqsadi: 
• Kogerent elektromagnit to’lqinlar qo’shilish jarayoni modeli bilan tanishish. 
• Ikkita yorug’lik manbalari(tirqishlar)dan chiqayotgan to’lqinlarining o’zaro 
ta’sirlashish qonunlarini tajribada tekshirish. 
Qisqacha nazariya 
Difraksiya va interferensiya orasida e’tiborli fizik farqlar mavjud emas. 
Ikkala hodisa ham to’lqinlar qo’shilishi (superpozisiyasi) natijasida fazada hosil 
bo’ladigan yorug’lik oqimi energiyasining qayta taqsimlanishi tufayli yuz beradi. 
Kogerentlik deb bir necha tebranma va to’lqin jarayonlarining bir-biriga 
kelishilgan holda borishiga aytiladi. 
Tebranishlari fazalari farqi vaqt o’tishi bilan doimiy bo’lgan to’lqinlarga  
kogerent to’lqinlar deyiladi. Karrali chastotalarga ega bo’lgan garmonik to’lqin 
kogerent to’lqinlar hisoblanadi. Chekli miqdordagi diskret kogerent to’lqin 
manbalari qo’zg’atuvchi to’lqinlarning superpozisiyasi natijasida hosil bo’ladigan 
untensivlik-larning barqaror qayta taqsimlanishiga  interferensiya deyiladi. 
Uzluksiz joylashgan kogerent to’lqin manbalari qo’zg’atuvchi to’lqinlarning 
superpozisiyasi natigasida hosil bo’ladigan intensivliklarning barqaror qayta 
taqsimlanishiga difraksiya deyiladi. Difraksiyaning namayon bo’lishning bir holi 
bu to’lqinning geometric soya sohasiga tarqalishi, ya’ni yorug’lik nurlari 
tushmagan joyga tarqalishi. 
Gyugens prinsipi: To’lqin sirtining har bir elementi ikkilamchi sferik to’lqin 
manbai hisoblanadi, bu sirtning oldidagi har qanday nuqtadagi to’lqin(sirtning 
boshqa tomonidagi va real to’lqin manbaidan emas) ko’rsatilgan ikkilamchi 
manbalar nurlayotgan to’lqinlar superpozisiyasi natijasi sifatida topilishi mumkin. 
Frenel zonalari deb to’lqin frontining sirtidagi shunday sohalarga aytiladiki, 
ikkita qo’shni sohadan chiqayotgan nurlarning qo’shilishi nol natija (minimal) 
beradi ( ikkita qo’shni Frenel zonalaridan chiqayotgan nurlar bir-birlarini 
kompensasiyalaydi). Har bir zona chekkasidan kuzatish nuqtasiga bo’lgan masofa 
λ/2 ga farq qiladi. 
To’lqin sirtidagi dS elementar sohadan nurlanuvchi elektromagnit 
to’lqin(EMT) elektr maydon kuchlanganligining dS sohadan r masofada 
joylashgan kuzatish nuqtasidagi kattligi 
)
kr
t
cos(
r
dS
a
K
dE
0
0





, 
ga teng . Bu erda a
0
ko’paytma dS soha joylashgan joydagi yorug’lik 
tebranishi 

---

amplitudasi orqali aniqlanadi, K koeffisient dS sohaga tushirilgan normal bilan 
kuzatish nuqtasi yo’nalishi orasidagi burchakga bog’liq. k = 2π/λ – to’lqin soni. 
Xuddi shunday formula har qanday garmonik to’lqinning nuqtaviy manbai uchun
ham to’g’ri bo’ladi.