Isitish va texnologik ehtiyojlar uchun issiqlikning umumiy hisobiy sarfini aniqlash

1. Masala.
Go’sht kombinatini isitish, ventilyatsiyalash va texnologik ehtiyojlari uchun issiqlik sarfi aniqlansin. Kombinatning unumdorligi Р₁=6,25 t/soat, go’sht tayyorlash uchun issiqlikning solishtirma sarfi q₁=1,35 Gjoul/t, isitilayotgan binoning hajmi V_tash=45∙10³ m³, ventilyatsiyalanayotgan binolarning hajmi isitilayotgan binolar hajmining 80 % ini tashkil qiladi, binolarni isitish uchun issiqlikning solishtirma sarfi q₀ = 0,2 Vt/m³∙К, ventilyatsiyalash uchun issiqlikning solishtirma sarfi q_ven = 0,3 Vt/m³∙К, texnologik va xo’jalik – maishiy ehtiyojlar uchun issiqlik suv sarfi G_s = 6 kg/s, suvning o’rtacha harorati t^o’р_iс=50 ^оС, sovuq suv harorati t_s.s=10 ^оС, xona ichidagi havoning harorati t_ich=20 ^оС, tashqi havoning harorati t_tash= – 25 ^оС, isitgichning foydali ish koeffitsienti η_i=0,96 va suvning issiqlik sig’imi С_s.s= 4186 kjoul/kg∙К.
Echish.
Texnologik ehtiyojlar uchun issiqlik sarfi:
Q_tex = 278 ∙ 10³ ∙ 1,35 ∙ 6,25 = 2,35 ∙ 10⁶ Vt.
Isitish uchun issiqlik sarfi:
Q_is = 0,2 ∙ 45 ∙ 10³ (20+25) = 405 ∙ 10³ Vt.
Ventilyatsiya uchun issiqlik sarfi:
Q_ven = 0,3 ∙ 45 ∙ 10³ (20+25) = 486 ∙ 10³ Vt.
Issiq suv ta‘minoti uchun issiqlikning o’rtacha sarfi:
Q^o’r_i.s ∙ 6 ∙ 4186 (50+10) / 0,96 = 1046 ∙ 10³ Vt.
Issiq suv ta‘minotiga issiqlikning hisobiy sarfi:
Q_i.s = 2 ∙ 1046 ∙ 10³ = 2092 ∙ 10³ Vt.
Issiqlikning umumiy sarfi:
Q = 2,35 ∙ 10⁶ + 405 ∙ 10³ + 486 ∙ 10³ + 2092 ∙ 10³ = 5333 ∙ 10³ Vt.


2 .Masala.
Korxonalarda ishlab chiqarilayotgan 1 Gjoul issiqlikning tannarxi.

C_Q=C_yil / Q_yil ;

(4.13)
bunda: C_yil – ishlatish xarajatlari, so’m/yil;
Q_yil – korxonada bir yilda ishlab chiqariladigan issiqlik miqdori, Gjoul/yil.
Ishlatish xarajatlari quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
C_yil = C_ё + C_а.э + C_suv + C_i.h + C_am + C_o.t + C_b ;
(4.14)
bunda: C_yo – yoqilg’i haqi, so’m/yil; C_e.e. – ishlatilgan elektr energiyasi haqi, so’m/yil; C_suv – suv haqi, so’m/yil; C_i.h – xodimlarning ish haqi, so’m/yil; C_am – qozonxona binosi va jihozlarning amortizatsiyasi, so’m/yil; C_o.t – jihozlarni oddiy tuzatish (remont) xarajatlari, so’m/yil; C_b – boshqa xarajatlar, so’m/yil.
Qozonxonada bir yilda ishlab chiqarilgan issiqlik miqdori:
Q_yil = 23,76 ∙ D [(i_q.b – i_t.s) + P / 100 (i_q.s – i_t.s)];
(4.15)
bunda: D qozonxona unumdorligi, kg/s; i_q.b , i_t.s , i_q.s – qizitilgan bug’, ta‘minlash suvi va qozon suvining entalpiyasi, kjoul/kg;
Р – qozonni tuzlardan uzluksiz yuvish kattaligi, %.
1. Gjoul issiqlikni ishlab chiqarishdagi mehnat sarfi:
Т_Q = P_sht ∙ Q_{o’r n} / Q_yil ;
(4.16)
bunda: Q_{o’r n} – qozonning o’rnatilgan quvvati, Gjoul/soat;
P_sht – shtatlar koeffitsienti, kishi ∙ soat / Gjoul.

Issiqlik punktlari (abonentlarga kiritish joyi), issiqlik energiyasi iste’molchilarini issiqlik tarmog‘iga ulash tuguni bo‘lib, issiqlik tashuvchini mahalliy tizimga berish uchun tayyorlash, parametrlarini belgilangan ko‘rsatgichlarga keltirish xamda berilayotgan issiqlik miqdorini hisoblash uchun xizmat qiladi. Ko‘p sonli issiqlik punktlarini muvofiqlashtmlgan holda ishlashi, markazlashtirilgan issiqlik bilan ta’minlash tizimini me’yorida faoliyat yuritishi va tizimni texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlariga ijobiy ta’sir qiladi.

Issiqlik punktlari ishini noto‘g‘ri tashkil etish natijasida issiqlik berishda uzilishlar, oxirgi iste’molchilarga umuman issiqlik etib bormasligi mumkin. SHu sababdan issiqlik punktlarini issiqlik tashuvchini turi, parametrlari va mahalliy qurilmalarni vazifasiga ko‘ra tanlash, loyihalashni asosiy etaplaridan biri hisoblanadi. Issiqlik punktlari, mahalliy va markazlashtirilgan issiqlik punktlariga bo‘linadi.
Yopiq va ochiq tizimlar uy-joy uchun markaziy isitish stantsiyasiga ehtiyojni isitish va jamoat binolari texnik-iqtisodiy hisob-kitob bilan asoslanishi kerak.
Issiqlik nuqtalarining turlari
Bitta iste'molchiga (bino yoki uning bir qismi) xizmat ko'rsatish uchun foydalaniladi. Odatda podvalda yoki texnik xona binolar, shu bilan birga, xizmat ko'rsatiladigan binoning xususiyatlariga ko'ra, u erkin turadigan tuzilishga joylashtirilishi mumkin.
Markaziy isitish stantsiyasi (markaziy isitish). Iste'molchilar guruhiga (binolar, sanoat ob'ektlari) xizmat ko'rsatish uchun foydalaniladi. Ko'pincha u mustaqil binoda joylashgan, ammo u binolardan birining podvalida yoki texnik xonasida joylashgan bo'lishi mumkin.
Zavodda ishlab chiqarilgan va tayyor bloklar shaklida o'rnatish uchun etkazib berilgan. U bir yoki bir nechta bloklardan iborat bo'lishi mumkin. Blok uskunalari, odatda, bitta ramkaga juda ixcham o'rnatilgan. Odatda, bo'sh joylarda, bo'sh joyni tejash zarur bo'lganda foydalaniladi. Bog'langan iste'molchilarning tabiati va soni bo'yicha BTP ham ITP, ham markaziy isitish podstantsiyasiga murojaat qilishi mumkin.