Islom dini tarixi falsafasi. Islom Qadiryati. Diniy mutaasiblik va dindorlik

Islom dini 5 ustunga ega.

Kalima keltirish
Ro’za tutish
Haj safari
Zakot berish
Namoz o’qish
Islom huquqi mutaxassislar tomonidan yaratilgan va rivojlantirilgan. Davlat emas, balki, fiqh - huquq ilmi qonun chiqaruvchilik rolini o„ynaydi1. Huquq muayyan normalaming majmui sifatida islom amal qila boshlagan dastlabki ikki asr mobaynida shakllandi. Keyingi asrlar amalda bu borada hech bir yangilik kiritmagan. Ana shu turg„unlikni ijtihod eshiklarining yopilishi bilan bog„laydilar. XIX asrga qadar Islom huquqiy ongining tadrijiy rivoji diniyhuquqiy sharhlar hamda fatvolar majmuida o„z ifodasini topgan. Bu sharh va fatvolar esa, shariatning an ‟anaviy qoidalari va tamoyillarini yangicha tarzda talqin etar ekan, hech qachon ularni ochiqdan-ochiq rad etmagan va ularning odatiy jarangini o‟zgartirmagan. Islomda ham nasroniylikdagi kabi ruh abadiyligi g„oyasiga e‟tiqod qilinadi. Unda bani bashar Odam Atoning teng huquqli farzandlari sifatida qaraladi. Musulmonlar o„z qavmlaridagi kofirlarga, bedinlarga hamisha sabr-murosa bilan munosabatda bo‟lish, bag„rikenglik fazilatini namoyon etib kelganlar. Nomusulmon jam oalarga, odatda, o‟z ichki ishlarini boshqarish huquqi berilgan.
Arablarning islomgacha bo„lgan urf-odatlari va udumlariga nisbatan islomda qashshoqlar, yetim-yesirlar va ayollarga munosabatda anchagina ilg„or tamoyillar k o‟zga tashlanadi. Garchi, quldorlik saqlanib qolgan bo'lsada, qullarga huquqlar berilgan, ular, xususan, ishlab topgan m ablag'lari asosida haq to‟lab, ozod bo'lish huquqini olganlar. Majburiy tusda bo‟lmasa ham, harqalay qullaming ozod qilinishi din sharofati bilan sodir bo„ladigan harakat sifatida qo„llab-quw atlab kelingan. Ilgari keng tarqalgan qiz bolalami go‟dakligidayoq nobud etish, yo„q qilishdek vahshiy odat taqiqlangan. Qotillik uchun shaxsiy o‟ch olganlik yoki boshqa jinoiy qilmishlar yuzasidan javobgarlik kuchaytirilgan. Odil sudlov din peshvolari tomonidan Q ur‟on oyatlariga qat‟iy muvofiq ravishda amalga oshirilgan. M uqaddas kitob - Qur‟onda er-xotin ajralishi to„g‟risidagi normalar, nikoh bekor bo'lishi oqibatida bolalarga nisbatan keltirib chiqadigan qoidalar ham qamrab olingan.
Bugungi globallashuv sharoitida yoshlarni yot g’oyalardan asrash, ularda mafkuraviy sog’lom immunitetni ta’minlash, diniy fanatizm, ekstremizim kabi ma’naviy tahdidlarni bartaraf etish bugungi kun uchun dolzarb masalaga aylangan. Ma’lumki biror bir illatni oldini olish uchun avvalo uni keltirib chiqaruvchi omillar va sabablarni anglash zarur. Diniy fanatizm (lot. Fanaticus “g’azablangan”) — diniy g’oyalarga ko’r-ko’rona sodiqlik va amaliy hayotda ularga rioya qilish istagining juda katta ahamiyatga ega ekanligi. Diniy fanatizm asosan diniy mazhablarda yaqqol namoyon bo’ladi. Bu diniy faoliyatga, undagi turli marosimlar va ibodatga mutaassiblik bilan kirishish va o’z xayrixoh guruhlari ichida birlashib ketishdir. Diniy fanatizim odatda diniy tamoyillar nomi bilan qurbonlikni muqaddasligiga asoslanadi. Uning psixologik asosi — e’tiqoddir. Diniy mutaassib shaxsning emotsional kechinmalari uning ratsional fikrlash qobiliyatidan ustunligi bilan tasniflanadi. Ya’ni diniy aqidaparast shaxs voqea-hodisalarni kognitiv bilish orqali emas balki emotsional kechinmalar ta’sirida tahlil etadi va yondashadi. Diniy aqidaparastlikning asosiy turlari orasida passiv-fikrlovchi va aktiv-ekstremistik turlari ajralib turadi.

E’tiboringiz uchun rahmat.