Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети Олмалик филиали

Ер остида танлаб эритиш
Ер остида танлаб эритиш (ЕОТЭ) - фойдади компонентларни руда, тоғжинсларидан уларнинг ўзи жойлашган ўринларида эритмага ўтказиб, уларни эриган ҳолатда ер юзасига қайта ишлаш учун чиқаришдир. (улар қудуқли (скважен) ва шахта усилига фарқланади.)Ер остида танлаб эритиш схемаси уюмда танлаб эритиш схемасига ўхшаш фарқи шундаки, танлаб эритиш кимёвий ёки бактериал эритмалари ер остида танлаб эритишда рудагача илгаридан қазилган қудуқлар орқали жўнатилади. Маълум вақтдан кейин руда қатламидан сизиб ўтган металларни бириктирувчи эритма ер остидаги кейинги баландликда йиғилади ва у ердан насослар орқали ер юзасида жойлашган цементациаловчи ёки экстракцияловчи ускуналарга узатилади. бу усулда капитал харажатларнинг пастлиги, сарф харажатларнинг тезда қопланиши, ташқи атроф муҳитга кам таъсири, кон ишлари ҳавфсизлигининг юқори даражасибилан характерланади.Саъноат миқёсида уранни ер остида танлаб эритиш АҚШ, МДҲ ва бошқа давлатлар, шунингдек Ўзбекистан республикасида амалга оширилмоқда.

1.1-расм. Сульфидли мис минералларини ер остида танлаб эритишнинг принципал схемаси («Биг Майк» АҚШ)

1- Сульфат кислотаси идиши; 2- эритувчи эритмасини тайёрлаш учун ҳавуз; 3- чиқит эритмалари учун қувур; 4- тоза сувни узатиш учун насос;5-эритувчини узотиш қувири; 6- суғориш системаси; 7- маҳсулот эритмасини чиқариб олиш қудуғи; 8-цементациялашкамералари; 9-қурутиш майдони;10-чиқит эритмалари учун зумф .

Хулоса.
Биотехнология металларни нафақат қаттиқ минерал хомашёлардан бактериал танлаб эртиш усулида, балки металларни саноат эритмалардан ва ташландиқ сувлардан ажратиб олиш билан шуғулланади.Ҳозирги кунда бактериал танлаб эритиш жараёнининг нафақат назарий жиҳатлари, балки амалий жихатлари ишлаб чиқилган ва бактериал танлаб эртиш жараёнининг саноат қурилмалари ишга тушурилган. Микрожанзотларни саноатнинг турли соҳаларида қўлланиши йилдан йилга ошиб бормоқда. Кўпгина микрожанзотлар ер қатламида, тегизлар тубида фойдали қазилмаларни ҳосил бўлишида иштироқ этишади. Рангли ва ноёб металларни бактериал танлаб эритиш жараёнини, нафақат камбағал, балансдан ташқари, кон-металлургик корхоналарнинг чиқиндиларини, балки таркиби мураккаб бўлган ва шу сабабдан бойитилиши қийин бўлган комплекс ва полиметаллик рудаларни қайта ишлаш учун қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.