Issiqlik energetikasi

NAZORAT SAVOLLARI 
1. Bosim deb nimaga aytiladi?
2. Bosim turlarini izoh lang.
3. Suyuqlikli ikki quvurli manometrlar yordamida bosim o‟lchashni izohlab
bering.
4. Suyuqlikli kosali manometrlar yordamida bosim o‟lchashni izoh lab bering.
5. Mikromanometr yordamida bosim o‟lchashni izohlab bering.
6. Sektorli uzatish mexanizmini vazifasini va tuzilishini izohlab bering.
7. Richagli uzatish mexanizmini vazifasini va tuzilishini izohlab bering.
8. Ko‟p chulg‟amli deformatsion manometrni to‟zilishini izohlab bering.
9. Membranli deformatsion manometrni ishlash uslubini va to‟zilishini izohlab
bering.
10. Silfonli deformatsion manometrni ishlash uslubini va to‟zilishini izohlab
bering.
11. Differensial–transformatorli masofaga uzatish tizimini chizing va ishlashini
izohlab bering.
12. Differensial – transformatorli o‟zgartgichni ishlash uslubini va to‟zilishini
izohlab bering.
13. Ferrodinamik o‟zgartgichni ishlash uslubini va to‟zilishini izohlab bering.
14. Qungirokli bosimni o‟lchash asboblarini ishlash uslubini izohlab bering.
15. Prujinali bosimni o‟lchash asboblarini ishlash uslubini izohlab bering.


12 – ma„ruza: MODDA MIQDORI VA SARFINI O‟LCHASH 
ASBOBLARI. 
Reja:
12.1. Sarf va miqdor to‟g‟risida umumiy ma„lumotlar.
12.2. Bosim farqlari o‟zgaruvchan sarf o‟lchagichlar.
12.3. Bosim farqlari o‟zgarmas sarf o‟lchagichlar
12.4. Tezlik bosimi sarf o‟lchagichlari.

Tayanch iboralar: Sarf va miqdor o‟lchagichlar, standart toraytuvchi qo‟rilmalar,
bosim farqi o‟zgaruvchan sarf o‟lchagichlar, bosim farqi o‟zgarmas sarf
o‟lchagichlar.
.
Adabiyotlar: 1, 2, 3, 4, 5, 7.

---

---

80
12.1.Sarf va miqdor to‟g‟risida umumiy ma„lumotlar

Modda miqdori hisobi bilan bog‟liq o‟lchashlarda muhim tushunchalar, bu
moddaning sarfi va miqdoridir.
Sarf, bu ma„lum moddaning miqdori vaqt birligida quvo‟rning o‟tkazgich
kesimidan o‟tishini ifodalaydi. Sarf ikki turga bo‟linadi: hajmiy sarf va massaviy sarf.
Hajmiy sarf Q
h
(м
3
/сек), (м
3
/соат) va boshqalar bilan o‟lchanadi.
Massaviy sarf Q
m
(kg/s), (kg/soat), (tonna/soat) va boshqalar bilan o‟lchanadi.
Massaviy sarf birliklari hajmiy sarf birliklariga qaraganda tuliqroq ma„lumot
berishi mumkin, chunki moddaning hajmi ayniqsa, gazlarning bosim va haroratiga
ko‟p darajada bog‟liq bo‟ladi.
Standartlarga binoan, moddaning sarfini o‟lchash uchun ishlatiladigan o‟lchash
asbobi sarf o‟lchagich, moddaning miqdorini o‟lchash uchun esa miqdor hisoblagich
atamasi qo‟llaniladi.
Sarf o‟lchagichlarning eng ko‟p tarqalgan quyidagi turlari mavjud:
1) Bosim farqlari o‟zgaruvchan sarf o‟lchagichlar.
2) Bosim farqlari o‟zgarmas sarf o‟lchagichlar.
3) Tezlik bosimli sarf o‟lchagichlar.
4) O‟zgaruvchan satxli sarf o‟lchagichlar.
5) Induksion sarf o‟lchagichlar.
6) Ultratovushli sarf o‟lchagichlar.
7) Kalorimetrik sarf o‟lchagichlar.
8) Ionizatsion sarf o‟lchagichlar.
Miqdor hisoblagichlar o‟lchash usuliga ko‟ra quyidagi guruxlarga bo‟linadi:
1) Hajm hisoblagichlar.
2) Tezlik hisoblagichlar.
3) Vazn hisoblagichlar.
O‟lchanayotgan moddaning turiga ko‟ra sarf o‟lchagichlar mazut, bug‟, gaz va
xokazolarni o‟lchagichlarga bo‟linadi.