Исследование в XXI веке октябрь, 2022 г 332 sportda motivatsiyani o‘rganish
Download 0.76 Mb. Pdf ko'rish
|
Kurbonova Shaxnoza Nimadovna (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. G‘oziev E.G‘. Umumiy psixologiya. –T.; “Universitet”, 2010 y.
-dunyoqarashning
hayotiy pozitsiyasi va hayotiy maqsadlari -moyilliklar, qiziqishlar, ideallar va qadriyatlari ehtiyojlar, turli vaziyat motivlari Международный научный журнал № 3 (100), часть 1 «Новости образования: исследование в XXI веке» октябрь, 2022 г 336 Misol : Professional sportchilar va ekstremal dam olish faoliyati bilan shug‘ullanadigan odamlarning ba’zi psixologik xususiyatlarini solishtirish qiziqarli, ya’ni “ adrenalin iste’molchilari ”. Moskva davlat pedagogika universiteti Jismoniy tarbiya va sport pedagogika instituti psixologlari ikkala guruh subyektlarining yuqori darajadagi tavakkalchilikka tayyorgarligi va muvaffaqiyatga yuqori motivatsiyaga ega ekanligini aniqladilar. Biroq, professional sportchilar, ikkinchi guruh vakillari bilan solishtirganda, yuqori irodaviy tartibga solish va muvaffaqiyatsizliklardan qochishning yuqori darajasini ko‘rsatadi. Xavfli dam olishni yaxshi ko‘radiganlar guruhidagi subyektlar muvaffaqiyatsizlikdan qochishning past darajasini va shu bilan birga ixtiyoriy tartibga solishning past darajasini ko‘rsatdi. Bu ekstremal vaziyatda ular xavf darajasi va ularning har bir harakati nimaga olib kelishi haqida o‘ylamasdan, “oxirigacha borishlari” mumkinligini ko‘rsatishi mumkin. Ta’riflangan vaziyatda xavfli xulq-atvorni tanlash ko‘pincha erishilgan natijaning qiymati bilan emas, balki mustaqil qiymat sifatida qabul qilinadigan xavfning o‘zi bilan belgilanadi. So‘nggi yillarda ukrainalik psixologlar tomonidan o‘tkazilgan yuqori malakali sportchilarning motivatsiyasi (muvaffaqiyatga yo‘naltirilganlik va muvaffaqiyatsizlikka yo‘l qo‘ymaslik) tadqiqotlari quyidagi fikrga asos bo‘ladi. Muvaffaqiyatli sportchilarda muvaffaqiyatga erishishga qaratilgan motivatsiya darajasi har doim muvaffaqiyatsizlikka yo‘l qo‘ymaslikka qaratilgan e’tibordan taxminan 50% yuqori bo‘ladi. Bu nisbatning pasayishi sportchi faoliyatini yakunlash haqida o‘ylayotganini yoki boshqa jamoaga, klubga o‘tish uchun eng yaxshi taklifni ko‘rib chiqayotganini ko‘rsatadi; uning qadriyatlar tizimi sport foydasiga o‘zgarmagan yoki u ma’lum bir vaqtda sog‘lig‘ini xavf ostiga qo‘ymaslik uchun boshqa sabablarga ega. Sport faoliyatining motivatsiyasi sportchining psixofiziologiyasi, uning irodasi, shuningdek, da’volar darajasi bilan belgilanadi. Ushbu komponentlarning har biri eksklyuziv bo‘lmagan holda muhim rol o‘ynaydi. Demak, ma’lum psixofiziologik xususiyatlarning mavjudligi muvaffaqiyatni kafolatlamaydi, lekin ayni paytda unga erishishga yordam beradi. Nerv tizimining xususiyatlaridan kelib chiqib, tanlangan sport turi bo‘yicha muvaffaqiyatli faoliyat uchun zarur bo‘lgan maxsus qobiliyatlarning umumiy va o‘ziga xoslik darajasi aniqlanadi. Masalan, siklik sport bilan shug‘ullanadigan sportchilar odatda kuchli asab tizimiga ega. Biroq, psixofiziologik xususiyatlarni hisobga olish psixofiziolog uchun muhimroqdir , psixologlar esa motivatsiyani “shaxsning tashqi dunyo bilan munosabatlari kontekstida” o‘rganadilar. Ixtiyoriy komponent ham bir xil darajada muhimdir. Ko‘p o‘n yillar davomida mahalliy sport psixologlari ushbu tarkibiy qismga alohida e’tibor berishlari bejiz emas. Shuni ta’kidlash kerakki, biz qandaydir jamoaviy “g‘alaba qozonish istagi” haqida gapirmayapmiz. Mutaxassislar ushbu kontseptsiyada ixtiyoriy harakatlarni o‘z ichiga oladi: mushaklarning kuchlanishi bilan; diqqatning keskinligi bilan; charchoq, og‘riq, xavf tuyg‘ularini bartaraf etish, shuningdek, rejimga rioya qilish va boshqalar bilan bog‘liq. Shunga ko‘ra, samarali sport faoliyati uchun zarur bo‘lgan irodaviy fazilatlar - qat’iyatlilik, o‘zini tuta bilish, mas’uliyat, maqsadlilik, qat’iyatlilik, jasorat va boshqalar. . Международный научный журнал № 3 (100), часть 1 «Новости образования: исследование в XXI веке» октябрь, 2022 г 337 Sportchilar o‘rtasida taxminiy baholovchi motivatsiya muqobil motivatsiya variantlaridan biridir. Bu mo‘ljallangan natijaga erishish uchun zarur bo‘lgan harakatlarni ongli ravishda tanlashni o‘z ichiga olgan da’volar va o‘z-o‘zini hurmat qilish darajasi bilan belgilanadi. Kelajakda nisbatan barqaror bo‘lgan intilishlar darajasidan farqli o‘laroq, o‘z- o‘zini hurmat qilish muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlik tufayli mashg‘ulot yoki musobaqa paytida ham o‘zgarishi mumkin. Da’volar darajasining o‘z-o‘zini baholashga muvofiqligi jangovar tayyorgarlikning optimal holatini shakllantirishga yordam beradi va natijada sportchining funktsional imkoniyatlarini oshiradi. Da’volar va o‘z-o‘zini hurmat qilish darajasidagi farq tashvishning kuchayishiga, sportchining o‘z harakatlaridagi ishonchsizligiga, mashg‘ulotlar va musobaqalarda noto‘g‘ri xatti-harakatlarga olib kelishi mumkin. Bunday namoyishlar sport natijasiga salbiy ta’sir qiladi. Maqsadlar va ularga erishish vositalari o‘rtasidagi samarali muvozanat faoliyatning muvaffaqiyati yakuniy natija bilan ham, jarayonning o‘zi tomonidan ham baholanishini anglatadi. Shu bilan birga, ma’naviy va moddiy qoniqish nafaqat ko‘zlangan maqsadlarga erishish, balki ularga erishishning halol usullarini qo‘llash orqali ham shakllanishi kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. G‘oziev E.G‘. Umumiy psixologiya. –T.; “Universitet”, 2010 y. 2. G‘oziev E.G‘. Ontogenez psixologiyasi –Toshkent.; “Noshir”, 2010 y. 3. Ilyin E.P. Motivatsiya va motivlar. SPb: Piter, 2000 yil 4. Brayn Treysi Motivatsiya 2015 yil 5. Ilyin E.P. Psixologiya sporta 2008 yil Download 0.76 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling